Κάνουμε πεζοπορία μέσα σε έλατα και καστανιές, πίνουμε τσάι του βουνού δίπλα στο τζάκι και χορταίνουμε την πείνα μας σε ένα χάνι του παλιού καιρού.

«Εδώ, άμα μείνεις τον χειμώνα, γίνεσαι είτε ζωγράφος είτε ποιητής», μας λέει ο Πολύκαρπος ενώ κουβεντιάζουμε μπροστά στο αναμμένο τζάκι στον ξενώνα του, στην Άνω Χώρα.

Στα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας ξυπνάς, περπατάς ακούγοντας μόνο τρεχούμενα νερά, τρως με όρεξη κυνήγι και χόρτα απ’ το μποστάνι, πίνεις τσάι του βουνού και κοιμάσαι καλύτερα. Ο χρόνος κυλάει πολύ διαφορετικά. Απ’ το ένα χτύπημα της καμπάνας μέχρι το άλλο νιώθεις σαν να έχουν περάσει τρεις αθηναϊκές ώρες. Με λίγα λόγια, φεύγεις για ένα τριήμερο και έχεις ξεκουραστεί σαν να έλειπες ολόκληρη εβδομάδα.

Καθώς οδηγούμε στους φιδωτούς δρόμους, το παρμπρίζ μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής που άνετα θα κοσμούσε το σαλόνι του σπιτιού της γιαγιάς μας: έλατα φυτρώνουν μέχρι και στην πιο ψηλή κορυφή, ενώ σε πολλά σημεία οικισμοί ολόκληροι «χάνονται» μέσα στα σύννεφα. Το πιθανότερο επίσης είναι να συναντήσετε ομίχλη στον δρόμο ή να πετύχετε καταμεσής του οδοστρώματος ένα κοπάδι από μοσχάρια με τις κουδούνες τους, να προχωρούν νωχελικά, χωρίς καμιά βιασύνη.

Για τη βενζίνη και τα χρήματα που θα χρειαστείτε στην εκδρομή σας καλό είναι να έχετε φροντίσει από τη Ναύπακτο. Στο σύμπλεγμα των 55 χωριών που προσδιορίζεται ως Ορεινή Ναυπακτία –ενώ μια μικρότερη ομάδα αυτών λέγονται Κράβαρα– δεν υπάρχουν βενζινάδικα, ΑΤΜ και σούπερ μάρκετ, μόνο παντοπωλεία. Οι περισσότεροι μόνιμοι κάτοικοι μένουν στον Πλάτανο, που επί Τουρκοκρατίας ήταν κεφαλοχώρι μαζί με την Άνω Χώρα, και φτάνουν τους 80, ενώ στα υπόλοιπα χωριά μετριούνται στα δάχτυλα. «Οι ντόπιοι είμαστε μια οικογένεια. Μαζευόμαστε μια παρέα στο καφενείο και μια άλλη στην ταβέρνα», λέει ο Δημήτρης Ραμπαούνης, κάτοικος Πλατάνου, ούτε 40 χρόνων στην ηλικία. Αυτό νιώθεις κι εσύ φτάνοντας στην Ορεινή Ναυπακτία, για να περάσεις με καλή παρέα ένα Σαββατοκύριακο του χειμώνα. Ότι όταν έρχονται επισκέπτες, αυτή η «οικογένεια» μεγαλώνει.

Το παροπλισμένο λεωφορείο «Καρνάβαλος» καλωσορίζει σήμερα τους επισκέπτες στην Άνω Χώρα. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

ΓΙΑ ΣΤΙΦΑΔΟ ΣΤΟ ΧΑΝΙ ΤΗΣ ΡΕΡΕΣΗΣ

Το Χάνι της Ρέρεσης, η πρώτη στάση μετά από τρεις ώρες στο αυτοκίνητο, είναι και το «ψυχολογικό όριο» μεταξύ πόλης και χωριού. Έξω απ’ την ταβέρνα, που θα τη βρείτε εύκολα πάνω στον δρόμο, υπάρχει μια κλούβα με παγόνια που έχει κρεμασμένη πάνω της μια αρμαθιά σκόρδα. Ο χώρος είναι «διακοσμημένος» περιμετρικά με βαλσαμωμένα ζώα και πτηνά της περιοχής –μια συλλογή 35 ετών, όπως θα μάθουμε αργότερα– και μπορείς να διαλέξεις να καθίσεις σε καρέκλα ή σε καναπέ με φλοκάτη.

Από το ξύλινο ταβάνι κρέμονται χειροποίητα λουκάνικα και η τηλεόραση παίζει  Ήπειρος TV1. Η Τζένη, εγγονή του ιδρυτή της ταβέρνας –που πρωτολειτούργησε το 1940 και ήταν το μέρος όπου οι άνθρωποι που έκαναν πολυήμερα ταξίδια με ζώα σταματούσαν για ξεκούραση και ανεφοδιασμό–, με το που μας βλέπει, βάζει μερικές χοντρές φέτες ψωμί στη θράκα στο τζάκι.

Η μητέρα της, Νίτσα Τετόρου, με τα μικρά μπλε μάτια και τα αφράτα μάγουλα, είναι η μαγείρισσα αλλά και κάτι σαν η «γιαγιά όλων». Ζει και εργάζεται εδώ από 7 ετών και, αν δεν έχει πολλή κίνηση η ταβέρνα, θα καθίσει μαζί σας και θα σας διηγηθεί ιστορίες από το χάνι, που ήταν ανοιχτό 24 ώρες το 24ωρο και πουλούσε από φαγητό μέχρι παπούτσια. «Μέχρι το 1970 δεν υπήρχε κλειδί στην πόρτα, μέναμε ανοιχτοί όλη νύχτα. Δίπλα στη σόμπα είχε ο μπαμπάς το κρεβάτι του, παραδίπλα κοιμόμασταν εμείς με τη μαμά. Όταν άκουγε φωνή, σηκωνόταν μες στη νύχτα με τη μάλλινη φανέλα και ετοίμαζε μια φασολάδα ή μια ομελέτα», μας λέει. Απ’ τον Σεπτέμβρη έως τον Γενάρη είναι περίοδος κυνηγιού κι έτσι εδώ θα φάτε πεντανόστιμο αγριογούρουνο, ζαρκάδι, λαγό, αλλά και καταπληκτικά γλυκά, όπως καρυδόπιτα και ραβανί.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟΔΑΣΟΣ

Φτάνοντας στα 1.060 μ. υψόμετρο, στο πρώτο και πιο τουριστικό χωριό της Ορεινής Ναυπακτίας, την Άνω Χώρα, μυρίζει τζάκι. Εδώ λειτουργούν οκτώ ξενώνες –οι περισσότεροι που θα βρείτε συγκεντρωμένους σε ένα μέρος– μαζί με τέσσερις ταβέρνες, τρεις καφετέριες, ένα παντοπωλείο και το Στέκι Φίλων Στέλιου Καζαντζίδη, δημιούργημα ενός Ελληνοαμερικανού που τον είχε γνωρίσει κάποτε από κοντά.

Στην Άνω Χώρα θα ξυπνήσετε νωρίς, θα φάτε για πρωινό τηγανίτες με τυρί και μέλι ελάτης στον ξενώνα «Τα Πέτρινα», με θέα όλο το βουνό, και θα ρωτήσετε τον συνιδιοκτήτη του, Δημήτρη Παπαδημητρίου, για τις σηματοδοτημένες διαδρομές για περπάτημα και ποδήλατο βουνού που έχει δημιουργήσει ο ίδιος. Κάθε Σαββατοκύριακο οργανώνει πεζοπορίες. Ακόμα κι αν δεν έχετε περπατήσει ποτέ σε δάσος, ακολουθήστε τα «πέντε μονοπάτια»: θα διασχίσετε κυκλικά το βουνό με αφετηρία και τερματισμό την Άνω Χώρα, περνώντας από χωμάτινους δρόμους γεμάτους καστανιές, βελανιδιές και έλατα, από γεφύρια, εκκλησίες και πηγές, ενώ το ψηλότερο σημείο βρίσκεται στα 1.450 μ. Η διάρκεια της διαδρομής, που προσφέρεται και για αρχάριους, είναι πέντε ώρες. Εναλλακτικά, μια πανέμορφη αλλά και εύκολη διαδρομή μισής ώρας είναι αυτή μέχρι τους Καταρράκτες Τσούρνα, ενώ η πιο συναρπαστική, που απευθύνεται σε πιο έμπειρους, είναι το παλιό μονοπάτι που ένωνε την Άνω Χώρα με το χωριό Αμπελακιώτισσα και φτάνει μέχρι το Φαράγγι Κάκκαβου (δύο ώρες).

ΤΑ «ΘΑΥΜΑΤΑ» ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΑΚΙΩΤΙΣΣΑΣ

Ο ηγούμενος πατήρ Πολύκαρπος είναι ένας ωραίος συζητητής, με χιούμορ και ανοιχτό μυαλό. Θα σας ξεναγήσει στο μοναστήρι, που ιδρύθηκε το 1455, όταν η εικόνα της Παναγίας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, χάθηκε στο ποτάμι κατά τη λεηλασία του χωριού από τους Τούρκους, λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Κάποια χρόνια αργότερα βρέθηκε στα κλαδιά μιας βελανιδιάς, στο σημείο όπου σήμερα δεσπόζει ο ναός.

Όλες οι αποχρώσεις της χειμωνιάτικης παλέτας, με θέα τη Μονή της Αμπελακιώτισσας. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Την εκκλησία κοσμεί ένα υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1870 και ένας χρυσοκέντητος επιτάφιος, έργο της περίφημης κεντήστρας της Πόλης, Μαριόρας. Για την ιστορία, η βελανιδιά υπάρχει ακόμα. Ο πατήρ Πολύκαρπος μας είπε ότι από τότε που βρέθηκε η εικόνα, δύο εντυπωσιακά πράγματα συμβαίνουν με το δέντρο: σταμάτησε να μεγαλώνει και τα κλαδιά του δεν καίγονται. Του αρέσει μάλιστα να κάνει το «πείραμα» στους επισκέπτες του μοναστηριού με ένα κλαράκι και έναν αναπτήρα.

ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΣΑΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙ

Μια ηλικιωμένη κυρία περπατάει γρήγορα προς την πλατεία, ακολουθώντας τη μουσική απ’ το κλαρίνο. Με αυτόν τον... μελωδικό τρόπο ο κ. Γιώργος, ο μανάβης που φέρνει φρέσκα ζαρζαβατικά απ’ το Αγρίνιο, ειδοποιεί τους κατοίκους για την άφιξή του. Το ίδιο κάνουν ο ψαράς και ο φούρναρης. Ο Πλάτανος, πρώην σημαντικό εμπορικό κέντρο της περιοχής, είναι κι ένα απ’ τα ομορφότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας, λιθόστρωτο, με πέτρινα σπίτια, σαν παραμύθι. Το γέρικο αλλά ακμαίο δέντρο από το οποίο πήρε την ονομασία του στέκει στη μέση της πλατείας, με μια μικρή επιγραφή στον κορμό του: «Υψόμετρο 875 μ., κλίμα υγιεινό». Στο καφενείο το βράδυ στρώνεται τσόχα και σερβίρεται ζεστό τσίπουρο με μέλι.

Εδώ, όπως και στα περισσότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας, όλοι έχουν έναν συγγενή που έχει φύγει για την Αμερική. Κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς ξεκίνησαν οι μεταναστευτικές ροές – τις τοποθετούν γύρω στον 19ο αιώνα. Η φήμη που συνόδευε τους ντόπιους ήταν αυτή των δεινών εμπόρων. «Δεν θα βρεις μέρος στην Ελλάδα που να μην έχει Αιτωλοακαρνάνα με χρυσοχοείο ή μαγαζί με ρούχα», μου λέει κάποιος. Αρκετοί, πάλι, επέστρεψαν για να συνταξιοδοτηθούν στον τόπο καταγωγής τους. Σήμερα, μπορεί να φοράνε μπλουτζίν που αγόρασαν στη Νέα Υόρκη και να κρατάνε γκλίτσα. Οι ομογενείς Πλατανιώτες εκδίδουν και εφημερίδα, με τίτλο «Ο Απόδημος Πλατανιώτης». Το νοσοκομείο είναι δωρεά της Ναυπακτιακής Αδελφότητας της Νέας Υόρκης.

Στο λαογραφικό μουσείο του χωριού, δίπλα στον αργαλειό και στη γιδοκουρεύτρα θα δείτε μια αμερικανική μπαρμπέρικη καρέκλα του 1900, αλλά και μια συλλογή από τρανζίστορ και γραφομηχανές – απόδειξη των δεσμών με τις ΗΠΑ. Μην παραλείψετε να μπείτε στο πολύχρωμο σπιτάκι με την πινακίδα «Αρχειακό Κέντρο» στην είσοδο του χωριού, για να δείτε σπάνια βίντεο από πανηγύρια της δεκαετίας του 1950. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1846), επίσης αξίζει μια επίσκεψη· είναι πανέμορφη, με λευκό ταβάνι και λιτή διακόσμηση. Στη μέση του ναού, δε, βρίσκεται η εικόνα του αγίου, τα μάτια του οποίου σε «ακολουθούν» όπου κι αν σταθείς στον χώρο.

ΜΕ ΘΕΑ ΣΤΗΝ ΕΥΗΝΟΛΙΜΝΗ

Θέα στην εντυπωσιακή τεχνητή λίμνη του Ευήνου, που δημιουργήθηκε το 2002 για την υδροδότηση της Αττικής, μπορείτε να έχετε από τα χωριά Περδικόβρυση, Αράχωβα και Κρυονέρια. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι ελάχιστοι και στις άδειες πλατείες τα πεσμένα πλατανόφυλλα στρώνουν ένα παχύ χαλί σε κοκκινοκίτρινες αποχρώσεις. Στην Περδικόβρυση θα φάτε κατσικάκι στην ταβέρνα της Μαρίας (τηλ. 26340-48311), στην Αράχωβα θα πιείτε τσάι του βουνού στο καφενείο της πλατείας και στα Κρυονέρια θα περπατήσετε μέχρι το Περγάρι: το χωμάτινο μονοπάτι που ξεκινάει απ’ τον οικισμό (εκεί όπου βρίσκεται η προτομή του ηγούμενου Δαμιανού) συνεχίζεται μέσα στο ελατοδάσος και καταλήγει σε ένα πέτρινο παρατηρητήριο μέσα στα σύννεφα.

Αν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή (αυτό μπορεί να αλλάξει από στιγμή σε στιγμή), βλέπεις τον Εύηνο να περνάει μέσα από τα βουνά και τις πυρόξανθες «ανταύγειες» που σχηματίζουν με το φύλλωμά τους τα πλατάνια στις καταπράσινες κορφές.

ΡΑΦΤΙΝΓΚ ΣΤΟΝ ΕΥΗΝΟ

Η εμπειρία δεν είναι προαπαιτούμενο για να μπείτε σε ένα βαρκάκι και να διασχίσετε τον Εύηνο βλέποντας αγριόπαπιες, κορμοράνους και βίδρες – ο βιότοπος ανήκει στο δίκτυο NATURA 2000. Εξοπλισμό θα νοικιάσετε από το Rafting House στη Γέφυρα του Μπανιά, όπου οι πιστοποιημένοι εκπαιδευτές θα σας καθοδηγήσουν κατάλληλα. Η διαδρομή είναι χορταστική (9 χλμ.), δηλαδή το ράφτινγκ διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα. Εναλλακτικά, μπορείτε να κάνετε καγιάκ ή τοξοβολία. Οι αθλητικές δραστηριότητες θα σας ανοίξουν την όρεξη. Καθίστε λοιπόν στο Χάνι Μπανιά για κόκορα με χυλοπίτες, τραχανά, ρεβιθάδες κ.ά.

ΜΙΑ «ΑΛΛΗ» ΦΑΡΜΑ

Ο Φώντας Μίχος ζει σε μια αετοφωλιά στο χωριό Λάλικα, με θέα τα Βαρδούσια όρη. Έχει φτιάξει μια φάρμα και δεν αγοράζει τίποτα απ’ το σούπερ μάρκετ. Οι ντόπιοι τον φωνάζουν Ινδιάνο, γιατί μεγάλωσε σε μια φτωχή οικογένεια κτηνοτρόφων που έκαναν νομαδική ζωή και ντύνονταν με τις μπότες και τα γιλέκα που τους έστελνε ένας θείος τους απ’ το Τέξας. Ποτέ δεν ξεπέρασε την αγάπη του για τις άλλες κουλτούρες. Το σπίτι του, που διαθέτει και δωμάτια-ξενώνες, είναι ένας μικρός ναός πολυπολιτισμικότητας με διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα που του έχουν φέρει άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο. Ο ίδιος έχει τρομερές γνώσεις για τη φύση, τις οποίες μοιράζεται με χαρά. Θα τον ακολουθήσετε σε μάζεμα μανιταριών (υπάρχουν πάνω από 300 είδη στην περιοχή), θα ανεβείτε στα άλογά του, θα δείτε ελαφάκια από κοντά και θα κάνετε συζητήσεις που μπορεί να σας αλλάξουν τον τρόπο που βλέπετε τη ζωή. Φυσικά δεν θα φύγετε χωρίς να δοκιμάσετε την κουζίνα του. Ακόμα και η ντομάτα εδώ είναι σαν να τρως λουλούδι. Αν σας συμπαθήσει, μπορεί να σας κάνει και ένα απρόσμενο δώρο: βαλσαμόλαδο παραγωγής του.kathimerini.gr