Από την Πρασιά Αγράφων στα Βόρεια Προάστια: Η Θρυλική Πορεία του Παιδαγωγού Χρήστου Γείτονα-Ένας Δάσκαλος που σμίλεψε χαρακτήρες – Ένας Οραματιστής που άλλαξε την ελληνική εκπαίδευση

Γράφει ο Βασίλης Χαλαστάνης*

Ένας χρόνος συμπληρώνεται από τον θάνατο του Χρήστου Γείτονα· του δασκάλου, του παιδαγωγού, του στοχαστή, του ανθρώπου που πέρασε μέσα από ταπεινά μονοπάτια της ελληνικής υπαίθρου και έφτασε να συνδιαμορφώσει ένα από τα λαμπρότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Η απώλειά του προκάλεσε βαθύτατη συγκίνηση – ειδικά στους δεκάδες μαθητές του από το Βασιλέσι και τα Φουσιανά Πρασιάς Αγράφων, όπου υπηρέτησε από το 1964 έως το 1968 και άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Παιδικά χρόνια και διαδρομή προς τη γνώση

Γεννημένος το 1940 στον Άγιο Σπυρίδωνα Άρτας, μέσα σε μια φτωχή οικογένεια αγροτών, έμαθε από μικρός τη δύναμη της προσπάθειας και της επιμονής. Με στερήσεις και θυσίες κατόρθωσε να σπουδάσει, να ξεχωρίσει και να αποφοιτήσει από την Παιδαγωγική Ακαδημία. Μετά τη στρατιωτική του θητεία διορίστηκε στον νομό Ευρυτανίας, όπου ξεκίνησε μια από τις πιο καθοριστικές περιόδους της ζωής του – αλλά και της ζωής όσων τον γνώρισαν.

Στα άγρια, δύσβατα Άγραφα: Εκεί όπου χτίστηκε ο Δάσκαλος

Το 1964 φτάνει στο Βασιλέσι Πρασιάς. Ένας νέος, 24 ετών, που μέσα σε λίγους μήνες θα γίνει σημείο αναφοράς για έναν ολόκληρο τόπο.

Τα σχολεία που υπηρέτησε –πρώτα στο Βασιλέσι, έπειτα στα Φουσιανά– ήταν κυριολεκτικά «στην άκρη του κόσμου»:χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς ύδρευση, χωρίς δρόμο, χωρίς στοιχειώδεις υποδομές.

Κι όμως, μέσα σε αυτές τις συνθήκες ο Χρήστος Γείτονας κατάφερε κάτι σπάνιο: όχι απλώς να διδάξει γράμματα, αλλά να διαπλάσει ανθρώπους.

Οι κάτοικοι θυμούνται ακόμη τον νεαρό δάσκαλο να κατεβαίνει και να ανεβαίνει τον απότομο γκρεμό της Γλαβανής, να ισορροπεί στις πέτρες του Πρασιώτη ποταμού, να ενσωματώνεται απόλυτα στον τρόπο ζωής των ανθρώπων του βουνού. «Παιδί του κάμπου» με ψυχή βουνού.

Ένας δάσκαλος που μιλούσε λίγο και σκεφτόταν βαθιά

Από την πρώτη στιγμή κέρδισε τον σεβασμό μαθητών, γονιών και συναδέλφων.

Ήταν ήρεμος, μετρημένος, βαθιά μορφωμένος· οι γνώμες του για κάθε κοινωνικό, πολιτικό ή εκπαιδευτικό θέμα ήταν στέρεες και καλοζυγισμένες. Στα καφενεία, όταν μιλούσε, δεν ακουγόταν ανάσα. Οι γέροντες τον άκουγαν όρθιοι, οι νεότεροι με δέος. Ήταν νέος στην ηλικία, αλλά ώριμος στη σκέψη – ένας σοφός πολύ πριν γεράσει.

Εντυπωσιακό παράδειγμα αποτελεί η συμβολή του στην έγκριση κονδυλίου για την αποπεράτωση σχολείου στα Κέδρα Ευρυτανίας. Ένας συνάδελφος του ζήτησε να ελέγξει μια αναφορά προς τον επιθεωρητή· ο Γείτονας, με χαρακτηριστική οξυδέρκεια, του εξήγησε πώς ένα προσεγμένο, καλοστημένο έγγραφο μπορεί να τραβήξει την προσοχή του αποδέκτη μέσα σε εκατοντάδες άλλα.

Και αποδείχτηκε σωστός: το σχολείο ολοκληρώθηκε. Όπου έβαζε το χέρι του, κάτι προχωρούσε.

Ένας οραματιστής πριν την εποχή του

Ήδη από το 1966–1967, ο Γείτονας πρόβλεψε την ερήμωση της Ευρυτανίας – κάτι που συνέβη.

Πρότεινε συγκεντρωμένες κωμοπόλεις σε πεδινές περιοχές, επαγγελματική αποκατάσταση των κατοίκων, αναβάθμιση της παιδείας και της ζωής τους.Ολόκληρο τον νομό τον οραματιζόταν ως έναν μεγάλο Εθνικό Δρυμό, με τουρισμό, αναψυχή και οργανωμένη αξιοποίηση του φυσικού πλούτου.

Ήταν ένας άνθρωπος που έβλεπε 50 χρόνια μπροστά.

Ο παιδαγωγός που έφτιαχνε χαρακτήρες και όχι απλώς μαθητές

Στην τάξη ήταν απόλυτος κυρίαρχος:

θρανία σε σχήμα Π, ενεργή συμμετοχή των μαθητών, χρήση εποπτικών μέσων, επιμονή στη μελέτη, στην ανάγνωση, στη γραφή, στη μνήμη, στην πειθαρχία.

Έδινε σημασία και στις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής που «χτίζουν χαρακτήρα» – από την προσωπική καθαριότητα μέχρι την προσεγμένη αλληλογραφία.

Δίδασκε ουσιαστικά:

για τις Δέκα Εντολές ζητούσε πρώτα να νομοθετήσουν οι ίδιοι οι μαθητές πριν τους παρουσιάσει το μάθημα.

Ενθάρρυνε τους αδύνατους, επαινούσε τους άριστους, μιλούσε με σοβαρότητα και ποτέ με ειρωνεία.

Τα ποιήματα που απήγγειλαν τα παιδιά –«Της Άρτας το Γιοφύρι», «Του Νεκρού Αδελφού», «Ο Ματρόζος» αλλά και το τρυφερό «Ο Πεύκος» του Ζ. Παπαντωνίου– σημάδεψαν μια ολόκληρη γενιά.

Η φωνή του, όπως λένε οι μαθητές του, «ακόμη αντιλαλεί».

Από τα Άγραφα στο όραμα της σύγχρονης εκπαίδευσης

Το 1968, έπειτα από λίγους μήνες στη Λεπενού Αιτωλοακαρνανίας, αποφασίζει να παραιτηθεί από το Δημόσιο.Ήταν έτοιμος για το επόμενο βήμα – ένα βήμα που θα άλλαζε την ιστορία της ιδιωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Με τον αδελφό του Ελευθέριο και τη νηπιαγωγό Κωστέα ιδρύουν τα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Κωστέα–Γείτονα, τα σημερινά CGS.Ένα σχολείο που θα εξελιχθεί σε θεσμό, σε πρότυπο οργάνωσης, ποιότητας και παιδαγωγικής καινοτομίας.

Και όμως, η αφετηρία αυτού του μεγαθήριου βρίσκεται στα ταπεινά Φουσιανά και στο μικρό σπιτάκι που φιλοξενούσε κάποτε 19 μαθητές.

Ένας δάσκαλος αληθινός – Μια μνήμη που δε σβήνει

Ο Χρήστος Γείτονας δεν ήταν απλώς καθηγητής.

Ήταν μορφοποιός ψυχών, άνθρωπος αρχών, υπόδειγμα ήθους.Ένας παιδαγωγός που δίδαξε με τον λόγο, αλλά κυρίως με το παράδειγμά του.

Αιωνία η μνήμη του.

Οι μαθητές του –τότε παιδιά των Αγράφων, σήμερα άνθρωποι ώριμοι και καταξιωμένοι– συνεχίζουν να κουβαλάνε μέσα τους τη φωνή του, την αξιοπρέπειά του και το φως της διδασκαλίας του.Και ίσως αυτό είναι το μεγαλύτερο έργο ενός δασκάλου:

να ζει στους μαθητές του.

*O Βασίλης Χαλαστάνης είναι Καθηγητής-Ιστορικός -Συγγραφέας και κατάγεται απο την Πρασιά Αγράφων