Γράφει ο Αλέξανδρος Χουλιαράς

Παρασυρμένος από την όλη θρησκευτική κατάνυξη των ημερών είπα να καταθέσω κάποια στοιχεία από την θρησκευτικότητα των ανθρώπων των προβιομηχανικών κοινωνιών, που εκμετρούσαν το βίο τους στην κοινότητά τους και στην ενορία τους. 

Η ζωή του αγροίκου των βουνών εκπολιτιζόταν και προστατευόταν από τα διάφορα θρησκευτικά “δρώμενα και φανερώματα”. Γι΄ αυτό το λόγο εν οίκω είχε το εικονοστάσι του και εν δήμω τις εκκλησιές τα ξωκλήσια και τα εικονίσματα. 

Από την περιφέρεια του οικισμού του χωριού μου, όπως και κάθε χωριού, ξεκινούσαν ακτινωτά οι δρόμοι για τα χωράφια, τα λιβάδια, τα βοσκοτόπια και τα δάση. Στην αρχή κάθε στράτας υπήρχε κάποιο ξωκκλήσι ή εικόνισμα. Στο Κρίκελλο τούτους τους δρόμους βλογούσαν και σηματοδοτούσαν τέσσερα καλοφτιαγμένα ξωκλήσια κι άλλα τόσα γραφικά εικονίσματα. 

Το πρώτο εικόνισμα της φωτογραφίας είναι του Αγίου Φανουρίου και βρισκόταν στην αρχή της κεντρικής οδικής αρτηρίας του χωριού, που έφτανε μέχρι το Γαρδίκι και τα Πουγκάκια. Ήταν το “κόνισμα”, που ως νεολαίος γεωργοκτηνοτρόφος “προσκυνούσα” σχεδόν καθημερινά. Πριν εξήντα χρόνια ήταν ετοιμόρροπο και κάποια φορά το έσπρωξα λίγο και κατέρρευσε και τότε μέσα από τα ερείπια αποκαλύφτηκε μισός τρουβάς παλαιά νομίσματα, που για πολλά χρόνια οι διαβάτες έριχναν στη σχετική θυρίδα κι αυτά χάνονταν στις εσωτερικές ρωγμές του εικονίσματος.

Όλοι σταυροκοπιούνταν περνώντας από τα εικονίσματα. Μέχρι και ο αθυρόστομος περί αυτά μπάρμπα Μήτσος σταυροκοπιόταν ευλαβικά. Mια φορά, για κάποιο λόγο πήραν τις εικόνες απ΄ το εικόνισμα του Αη-Γιώργη κι όταν αυτός σταυροκοπήθηκε του λένε ειρωνικά: “Στις πέτρες έκανες το σταυρό σου, αφού δεν έχει εικόνες μέσα” κι αυτός λέει: “Κι αν δεν έχει εικόνες στον περδίκη μου εμένα”.

Μεταπολεμικά, εκτός απ΄ αυτά τα, τύπου οβελίσκου, εικονίσματα έφτιαχναν σε στρατηγικά σημεία των δρόμων στεγασμένα εικονίσματα, που λειτουργούσαν και σαν καταφύγια σε κακές καιρικές συνθήκες.

Η εποχή της φυσικής θρησκευτικότητας των ανθρώπων παρήλθε ανεπιστρεπτί και σήμερα κυριαρχεί η ιδιοτελής ή η δεισιδαιμονική θρησκευτικότητα. Για παράδειγμα εκατοντάδες κατότεχνες κατασκευές και κιτσαριά κοσμούν τις επικίνδυνες στροφές των δρόμων, όπου οι ατζαμήδες και απρόσεκτοι οδηγοί τιμούν τον προστάτη άγιο της βλακείας τους. Αυτούς τους σκουριασμένους γκαζοτενεκέδες κανένας θρησκόληπτος ή ιδιοτελής άρχοντας δεν ξηλώνει και οι πιστοί αρχόμενοι όχι μόνο δεν διαμαρτύρονται, αλλά πολλοί απ΄ αυτούς διερχόμενοι σταυροκοπιούνται ευλαβώς.

Εκτός από τους καζοτενεκέδες των δρόμων, ο λαός προσκυνά και τα πολιτικά εικονίσματα. Στο μπλε εικόνισμα λατρεύουν τον Καραμανλή, στο πράσινο σαλιαρίζουν με τον πρωτόκλητο ενός ανύπαρκτου σοσιαλισμού, τον Ανδρέα, στο μαύρο οπλομαχούν υπό τα όμματα του Χίτλερ και των ομογάλακτων εθνικών μας βρυκολάκων, στο κόκκινο εξομολογούνται στο Μαρξ και το Λένιν και τελευταία εμφανίστηκε δυναμικά το ροζέ εικόνισμα, το οποίο δεν έχει ακόμα εικόνες, ο λαός όμως σταυροκοπιέται λέγοντας: “Κι αν δεν έχει εικόνες στον περδίκη μου εμένα!”.

Mια ενδιαφέρουσα συνέντευξη, τον Απρίλιο του 2013 στην Αθήνα ,έδωσε ο εκλιπών Βασίλης Πριόβολος(Καπετάν Ερμής),στο συγγραφέα κ.Βασίλη Χαλαστάνη.

Απόσπασμα αυτής της συνέντευξης που δόθηκε στο αίθριο της Χαριλάου Τρικούπη 43 θα διαβάσετε παρακάτω  στοιχεία για την ζωή και την δράση του "Ερμή"...

-Ο Άρης μια μικρή δύναμη είχε την προσωπική του φρουρά, τους λεγόμενους Μαυροσκούφηδες. Ένας απ’ αυτούς ήμουνα κι εγώ όταν συνάντησα τον Άρη για πρώτη φορά στη σύσκεψη στο Παπαρούσι Ευρυτανίας στις 6 Νοεμβρίου 1942. Εγώ πρώτα συνάντησα τον Άθω Ρουμελιώτη στο χωριό Άγραφα και ούτε είχα ακούσει ποτέ για τον Άρη.

Γεννήθηκα το 1918.

Τον Οκτώβριο του 1940 με βρήκε το τελεσίγραφο του Μουσολίνι στη Σχολή Εφέδρων Ανθυπολοχαγών της Σύρου. Έτυχε να έχω συμμαθητή μου το Γρηγόρη Λαμπράκη. Εκεί στη Σύρο πληροφορήθηκα ότι κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου η Σχολή έστελνε ένα άγημα στην Τήνο για να δώσει μεγαλύτερη αίγλη στη γιορτή της Παναγίας. Μόλις φτάσαμε στην Τήνο μια ομάδα από 12 αποφοιτήσαντες εφέδρους ανθυπολοχαγούς μεταξύ αυτών κι εγώ και ο Γρηγόρης Λαμπράκης, αφήσαμε τις αποσκευές μας στην προβλήτα κι εκείνη τη στιγμή αγκυροβόλησε το καταδρομικό Έλλη, το οποίο τορπιλίστηκε από τον Μουσολίνι, ενώ η πρώτη τορπίλη αστόχησε κι έσκασε στην προβλήτα μπροστά στα πόδια μας. Τότε ένας καλός κολυμβητής από την ομάδα μας βούτηξε στα νερά κι έβγαλε ένα κομμάτι της τορπίλης κι έδειξε από το μεγαλείο του Μουσολίνι, αυτού του δικτάτορα.

-Πώς βρεθήκατε από τη Σύρο στα Άγραφα; Πότε τελείωσε η θητεία σας και πού διοριστήκατε δάσκαλος;

Το 1939 διορίστηκα δάσκαλος προτού υπηρετήσω στο στρατό. Διορίστηκα στο συνοικισμό Σύχνικο που ανήκει στο χωριό Μοναστηράκι Αγράφων. Εκεί πρώτα ήταν ο Στέφανος ο Θάνος ένας περίφημος δάσκαλος και κομμουνιστής.

 -Εσείς τον κομμουνισμό που τον είχατε υιοθετήσει; Πού τον ασπαστήκατε; 

Στο Καρπενήσι, από μαθητής ακόμη, με τον Παπακαρυά Γυμνασιάρχη μου. Υπήρχαν άνθρωποι στο Μεσοπόλεμο στο Καρπενήσι που είχαν κομμουνιστικές ιδέες κι εγώ από μαθητής είχα ασπασθεί τέτοιες ιδέες.

Είχα αποφοιτήσει από τη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία το 1939, όπως σα ξαναείπα και διορίστηκα στο Σύχνικο Αγράφων δάσκαλος. Από το Σύχνικο με κάλεσαν στο στρατό και με έστειλαν στη σχολή Σύρου. Όταν ακούσαμε για το τελεσίγραφο του Μουσολίνι και ότι κηρύχτηκε ο πόλεμος κατά των Ιταλών τον Οκτώβριο του 1940 στην Ήπειρο παρουσιαστήκαμε στον Σπηλιωτόπουλο τον διοικητή της Σχολής στη Σύρο μερικοί ομοϊδεάτες από τη σχολή και του ζητήσαμε να μας αποστείλει στο μέτωπο της Αλβανίας στα σύνορα της χώρας μας, γιατί ακούσαμε ότι υπήρχε τότε μεγάλη ζήτηση όχι μόνο από αξιωματικούς αλλά και από μαχητές. Σας συγχαίρω μας λέει ο Σπηλιωτόπουλος αλλά πήρα εντολή από το Υπουργείο Παιδείας να λειτουργήσει για ένα ακόμη χρόνο η σχολή γιατί έχει ανάγκη το μέτωπο στην Αλβανία από εκπαιδευμένους κι έτσι μας κράτησε μερικούς από εμάς για εκπαιδευτές για εκείνη τη χρονιά και όσους μπορούσε τούς έστειλε στο μέτωπο.

Πέρασε κι εκείνη η σχολική χρονιά και τον Απρίλιο του 1941 μπήκαν οι Χιτλερικοί στην Ελλάδα και έφτασαν στην Αθήνα. Μάθαμε ότι σε λίγο θα έρχονταν και στη Σύρο. Παρουσιαστήκαμε πάλι στο διοικητή Σπηλιωτόπουλο και του ζητήσαμε να μας επιτρέψει να χτυπήσουμε του Γερμανούς με όποιο τρόπο μπορούμε. Ο Σπηλιωτόπουλος με άλλους άρχοντες της Σύρου μας απάντησαν ότι θα ήταν μάταιος ο αγώνας μας και έτσι μας απέτρεψαν από πολεμικές ενέργειες. Ήρθαν οι Γερμανοί με αεροπλάνα και βομβάρδισαν το λιμάνι καταστρέφοντας όλα τα πλοία και τις βάρκες. Εμείς κατά το βραδάκι κατορθώσαμε όμως να βρούμε ένα μικρό πλοίο και να φύγουμε για τον Πειραιά, πριν φτάσουν οι Γερμανοί και παραλάβουν τη Σύρο.

Ήρθα στην Αθήνα και παρουσιάστηκα στο γραφείο του θείου μου του Γιώργου Καφαντάρη που καταγόταν από τη Φραγκίστα, ξάδελφος του πατέρα μου. Κι εκείνος τότε συσκέφτονταν με άλλους πολιτικούς πώς να πράξουν αφού η κατοχή είχε ολοκληρωθεί και στη Αθήνα και οι αλεξιπτωτιστές είχαν φύγει για την Κρήτη.

Μου λέει τότε ο θείος μου: Βασίλη εσύ να πας στο Καρπενήσι να δεις τους γονείς σου. Στη συνέχεια αφού είσαι αξιωματικός θα δεις πως θα πράξεις, για να αντιμετωπίσεις τη σκλαβιά που μας επιβλήθηκε.

Πράγματι πήγα στο Καρπενήσι όπου βρήκα τη Δημητράκη τον Μπακόλα που ήτανε γραμματέας του ΚΚΕ, ο πατέρας του δε ήτανε δάσκαλος στο χωριό μου τη Χρύσω, ο Θανάσης ο Μπακόλας, ένας περίφημος δάσκαλος, έκανε μαθητής σ’ αυτόν το δάσκαλο και ο πατέρας μου, εκεί διορίστηκε ο Θανάσης ο Μπακόλας και από εκεί μετά από 35 χρόνια έφυγε.

 Ο προπολεμικός κόσμος της Ευρυτανίας από πού πήρε αυτές τις διδαχές για τον κομμουνισμό, αφού η Ευρυτανία είναι απομονωμένη μέσα στα βουνά;

Στο Καρπενήσι υπήρχανε τέτοιοι άνθρωποι με τέτοιες ιδέες. Θυμάμαι μια φορά ότι κάναμε μια απεργία στο Γυμνάσιο δεν θυμάμαι με τι περιεχόμενο και με βρήκε ο Γυμνασιάρχης μου ο Παπακαρυάς και μου λέει: Καλά ορέ Βασίλη κι εσύ με τους κομμουνιστές; Είχα λάβει κι εγώ μέρος στην απεργία.

Πως ήταν η εκπαίδευση εκείνη την εποχή; Ήταν έξι χρόνια στο Δημοτικό και έξι στο Γυμνάσιο; Τότε γιατί έλεγαν ογδόη τάξη;

 Όχι ήταν έξι το Δημοτικό και έξι το Γυμνάσιο.

Ξαναγυρίζουμε στο ζήτημά μας. Επειδή ο Δημητράκης ο Μπακόλας με γνώριζε καλά μου λέει όταν επέστρεψα στο Καρπενήσι από τη Σύρο: Βασίλη θέλεις να γίνεις μέλος του ΚΚΕ; Κάλεσε και το Διευθυντή της Εφορίας Καρπενησίου Παπαδόπουλος Γεώργιος λεγότανε και το Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου τον Στρατίκη Σεραφείμ και μου λέει: Εσείς οι τρεις αποτελείτε τώρα τον πυρήνα του ΚΚΕ. Μου λένε τότε οι άλλοι δύο τα ίδια που μου είπε και ο θείος μου ο Γιώργος Καφαντάρης εργάσου τώρα εσύ, οργανώσου και προσπάθησε να βρούμε τρόπο να ελευθερώσουμε από τη σκλαβιά την πατρίδα μας. Εν τω μεταξύ δεν είχε ιδρυθεί ούτε το ΕΑΜ, το οποίο ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941.

Εγώ τότε ήμουνα γεμάτος ενέργεια, δύναμη και όνειρα για το μέλλον, γιατί ήμουν πολύ νέος και είχα ακόμη πρόσφατες τις αναμνήσεις από τη ζωή μου στην Ακαδημία και στη Σχολή της Σύρου. Μου λέει ο Δημητράκης ο Μπακόλας: Δάσκαλος είσαι, οι άλλοι δάσκαλοι εδώ στην επαρχία Ευρυτανίας γυρίζουν τα χωριά και συγκεντρώνουν τη δεκάτη, δηλαδή το 1/10 των αγαθών και το διαθέτουν στους κατακτητές Ιταλούς. Πήρα τα διπλότυπα από τον Έφορα, για να εισπράξω τη δεκάτη από τα χωριά της Ευρυτανίας μέχρι και τα Άγραφα. Εμένα δεν το χωρούσε ο νους μου από τον χωριάτη της Ευρυτανίας να εισπράξω δεκάτη.

- Εσύ τώρα ήσουν στο Καρπενήσι με τα άλλα μέλη του ΚΚΕ. Θυμάσαι μέλη του ΚΚΕ από τα δικά μας χωριά των Απεραντίων. Θυμάσαι αν λ. χ. μέλος ο δάσκαλος Γιάννης Πάζιος από τα Τοπόλιανα;

 Ναι ήταν ο Γιάννης Πάζιος, ζει ακόμη, είναι 103 χρονών, τις προάλλες πήγαμε με μέλη της Πανευρυτανικής και τον επισκεφτήκαμε. Κατοικεί στην Κυψέλη, στη λεωφόρο Γαλατσίου. Πήγαμε με τον πρόεδρο Κώστα Παπαδόπουλο και τον Βασίλη Σιορόκο.

 Ήταν μέλος ο Μηλιάς και ο Μιχάλης Σταφυλάς;

 Ήταν ο Μηλιάς.

 Από την Πρασιά δεν θυμάμαι κανένα μέλος του ΚΚΕ.

 Δεν είχα ακούσει ποτέ ότι ήρθε ο Θανάσης Κλάρας στο Καρπενήσι την άνοιξη ή το φθινόπωρο του 1941. Εγώ μπήκα στο Καρπενήσι για πρώτη φορά με τον Άρη καβάλα στα άλογα τον Απρίλη του 1943 και πίσω μας δεν ξέρω πόσοι αντάρτες και μας υποδέχτηκε στο δρόμο προς την πλατεία η Ναυσικά η Φλέγκα η σύζυγος του Τάσου του Λευτεριά, του Βαγγέλη Παπαδάκη δηλαδή. Ούτε είχα ακούσει για τον Άρη Βελουχιώτη μέχρι τότε που είμαστε στο χωριό Κλειτσός και μας ενημέρωσε ο Δημήτρης Μπακόλας, ο γραμματέας της Αχτιδικής Επιτροπής του ΚΚΕ Καρπενησίου για τη σύσκεψη των αντάρτικων ομάδων του ΕΑΜ της Ρούμελης στο Παπαρούσι Ευρυτανίας στις 6 Νοεμβρίου 1942.

Ξεκίνησα για τη δεκάτη το φθινόπωρο του 1942 με εντολή του έφορα συμφώνησε και ο επιθεωρητής μέσης εκπαίδευσης και όπως έφθασα στα Άγραφα δεν έκοψα ούτε μια απόδειξη και τα δευτέρια ήταν άθικτα, εκεί μόλις έφθασα στα Άγραφα βλέπω μια ομάδα από αντάρτες να κινούνται πέρα – δώθε. Είχα συγγενείς εκεί την οικογένεια του παπά και την οικογένεια του Χρηστίδη. Μαθαίνω ότι αρχηγός των ανταρτών ήταν ο Άθως Ρουμελιώτης.

Ποιος ήταν ο Άθως, τι είχε σπουδάσει; τι δουλειά έκανε ως πολίτης; 

: Όταν ήμουνα στο Παπαρούσι στις 6 Νοεμβρίου 1942 άκουσα για πρώτη φορά να λέει ο Άρης όταν πήρε το λόγο και εξηγούσε το ρόλο που θα έχουν οι οργανωμένες αντάρτικες δυνάμεις του ΕΛΑΣ Ρούμελης και ποια θα είναι η στρατιωτική διοίκηση του ΕΛΑΣ από εδώ και στο εξής. Λέει λοιπόν τότε ο Άρης: Εγώ διατηρώ τη θέση του καπετάνιου, εδώ ανάμεσά μας έχουμε έναν υπολοχαγό τον οποίο εγώ προτείνω να τον έχουμε στη διοίκησή μας ως στρατιωτικό διοικητή του ΕΛΑΣ και  αυτός είναι ο Άθως ο Ρουμελιώτης με το ψευδώνυμο αυτό. Και είχε θέσει ρητά και το θέμα με το ψευδώνυμο να ξεχάσουμε το επώνυμο και το μικρό μας όνομα για να προστατέψουμε τις οικογένειές μας, όχι από τους κατακτητές αλλά από τους προδότες. Εκεί άκουσα πρώτη φορά για Έλληνες προδότες συνεργάτες των κατακτητών απ’ τον Άρη Βελουχιώτη στο Παπαρούσι, και πολιτικό καθοδηγητή, γιατί τριμελής ήταν τότε η διοίκηση του ΕΛΑΣ, τον Βασίλη Σαμαρινιώτη που το πραγματικό του όνομα ήταν Ανδρέας Τζήμας από τη Σαμαρίνα έναν εκλεκτό άνθρωπο και περίφημο ιδεολόγο, ο οποίος ήτανε νομικός και από τη γενικότερη μόρφωση που διέθετε ήταν ένας απ’ τους λίγους μπροστά στους ανάξιους και μικρόψυχους σαν τον Σιάντο και τον Ιωαννίδη δεν θα πω και τον Πέτρο τον Ρούσο, ο οποίος ήταν μορφωμένος αλλά ήταν κάτω από τις οδηγίες του Σιάντου και του Ιωαννίδη και ούτε μπορούσαν να αναμετρηθούν με το ηγετικό ανάστημα του Άρη Βελουχιώτη, γι’ αυτό τον μίσησαν απ’ την αρχή, Βασίλη, τον Άρη Βελουχιώτη κι εκείνος είχε τη μοναδική αδυναμία ότι δεν ήθελε να κόψει τον ομφάλιο λώρο με το ΚΚΕ ενώ δεν τους ήθελε καν. Αρκεί να σου πω ένα περιστατικό όταν πλησιάζανε τα γεγονότα στα Δεκεμβριανά με το Σαράφη πλέον, το Σαράφη τον πιάσαμε αιχμάλωτο στη Θεσσαλία το 1943, ο Άρης λοιπόν πλησίαζε κοντά στην Αθήνα και είπε στην ηγεσία του ΚΚΕ που αυτοί ήταν εκείνοι που εισηγήθηκαν και πρότεινε να μπουν στην Αθήνα με τον ΕΛΑΣ, ο οποίος είχε ανδρωθεί ως τότε, και όχι μόνο δεν του επέτρεψαν του ΕΛΑΣ να μπει στην Αθήνα αλλά δώσανε εντολή τάχα σαν κεντρική επιτροπή του ΕΛΑΣ, φτιάξανε κεντρική επιτροπή με πρόεδρο τον Σιάντο και με δυο καραβανάδες στρατηγούς τον Μάνδακα και τον Χατζημιχάλη και δώσανε εντολή στον Άρη και στον Σαράφη να πάνε στην Ήπειρο και να κυνηγάνε τα υπολείμματα του Ζέρβα, γιατί με τον Ζέρβα εμείς προηγούμενα είμαστε σε σύγκρουση.

Ξέρετε αν ο Ρουμελιώτης εργαζόταν στο τελωνείο του Πειραιά;

 Δεν ξέρω.

Τι δουλειά έκανε;

 Δεν τον ρώτησα. Τότε απαγορεύονταν οι ερωτήσεις.

Στα Άγραφα και πάλι. Εγώ ήμουν υπαρχηγός του Άθω στον ΕΛΑΣ. Όταν είδα τους αντάρτες που είχε μαζί του καμιά 40, δήλωσα ότι θέλω κι εγώ να καταταγώ. Δεν ξέρω από πού γνώριζε τον Άρη και που είχαν συναντηθεί. Πάντως ξέρω ότι δεν ήταν με τον Άρη στη Δομνίστα στις 7 Ιουνίου 1942. Ήταν όμως με τον Άρη στις 11 Ιουλίου 1942 όταν έγινε η επίθεση κατά του Μαραθέα στο Νέο Μοναστήρι Δομοκού.

 Άρα εσύ δεν πήγες στα Άγραφα το 1941 αλλά το 1942;

Το 1942 πήγα στα Άγραφα και συνάντησα τον Ρουμελιώτη.

 Πόσο καιρό πριν τη σύσκεψη στο Παπαρούσι γνώρισες εσύ τον Ρουμελιώτη; Ήταν μήνες πριν ή χρόνος ολόκληρος;

 Ήταν μήνες πριν.

 Άρα τον γνώρισες το 1942.

 Ναι το 1942 τον γνώρισα.

Ούτε για τον Άθω Ρουμελιώτη είχα ακούσει ούτε για τον Βελουχιώτη. Ορκίστηκα στον όρκο του αντάρτη που είχε μαζί του ο Ρουμελιώτης και τον είχε συντάξει ο Βελουχιώτης. Εγώ από το Καρπενήσι ξεκίνησα μόνος μου για τα Άγραφα. Αφού εντάχθηκα στην ομάδα φύγαμε και με τους αντάρτες περνούσαμε από πολλά χωριά. Στον Κλειτσό μας φώναξε ο Δημητράκης ο Μπακόλας να μας μεταφέρει το μήνυμα του Άρη Βελουχιώτη. Ο Άθως μέχρι τότε δεν μου είχε μιλήσει ποτέ για τον Άρη Βελουχιώτη. Εκεί το άκουσα αυτό το όνομα για πρώτη φορά. Ο Άθως ήξερε για τον Άρη αλλά εμένα δεν μου είπε ποτέ τίποτα. Εκεί λοιπόν σ’ αυτή τη συνάντηση με τον Δημητράκη τον Μπακόλα, όταν άκουσε ότι μας καλεί ο αρχηγός του ΕΛΑΣ σηκώθηκε ο Άθως και είπε: «Ποιος Άρης Βελουχιώτης; Κύριοι σύντροφοι, εγώ δεν παραδέχομαι για την Ρούμελη και ιδιαίτερα για την Ευρυτανία κανέναν πάνω από το κεφάλι μου. Εγώ έφτιαξα αυτή την αντάρτικη ομάδα εδώ του ΕΛΑΣ και δεν παραδέχομαι ούτε κανέναν Άρη Βελουχιώτη, ούτε κανέναν από οπουδήποτε και αν προέρχεται αυτή η πρόταση». Ο Δημητράκης ο Μπακόλας τον καθησύχασε και του λέει: «Αυτή είναι εντολή. Δεν ξέρω αν είσαι ή δεν είσαι μέλος του κόμματος και του κόμματος εντολή είναι και του ΕΑΜ». 

Στη Ζελενίτσα πήγαμε με τον Άθω, τον Καπλάνη, τον Τζαβέλα. Εκεί στα Άγραφα ο Άθως με ονόμασε Ερμή γιατί ήμουν πολύ γρήγορος στο περπάτημα. Εξ άλλου εκεί στα Άγραφα ζούσαν και ορισμένοι συγχωριανοί μου και δεν έπρεπε να ακούγεται το όνομά μου.

Στην εκτέλεση του Ζελενίτσα στην Πρασιά κλήθηκαν μάρτυρες. Με τον Άθω συσκεφτήκαμε και είπαμε ότι ήταν ένας από τους κλέφτες στα βουνά και είχε όπλο. Ο Άρης είχε πει ότι στα βουνά δεν μπορούσε να βρίσκονται δυο ειδών οπλισμένοι. Αφού ο Ζελενίτσας έφερε οπλισμό και δεν ανήκε στον ΕΛΑΣ έπρεπε να καταδικαστεί.

Ο Ρουμελιώτης δεν κολακεύτηκε στο Παπαρούσι από την πρόταση του Άρη και πάει εκεί στα έλατα που είχε στρατοπεδεύσει το τμήμα του ΕΛΑΣ Ευρυτανίας και λέει: «Ακούστε, σύντροφοι συμπολεμιστές μου, κάποιος Άρης Βελουχιώτης», άγνωστος για εκείνους, «κάποιος Άρης Βελουχιώτης, που διαφημίζεται και σαν Ταγματάρχης πυροβολικού, ετοιμάζεται να μας αφοπλίσει, για ποιους λόγους δεν κατάλαβα, αλλά τρέξτε να φύγουμε από δω». Δεν τον πίστεψαν οι περισσότεροι, τον ρώτησαν μάλιστα «ο Ερμής που είναι;». «Δεν ξέρω που είναι ο Ερμής», λέει, «αλλά εγώ αυτό αντιλήφθηκα και αυτό έχω να σας φέρω σαν μαντάτο από αυτή την συνάντηση με αυτόν που έχει το όνομα Άρης Βελουχιώτης. Και παρασέρνει καμιά εικοσαριά και φεύγει προς την κατεύθυνση όπου ήξερε αυτός ότι είναι η έδρα του Ζέρβα...». Μετά από καιρό και με ενέργειες δικές μας επέστρεψαν ορισμένοι απ’ τους αντάρτες του Ρουμελιώτη πάλι πίσω στον Άρη...

Στο Παπαρούσι ο Άθως άντεξε μέχρι εκεί που μίλησε ο Άρης και μετά αποχώρησε.Έκανε τάχα πως δεν γνώριζε τον Άρη.Πήγε στον Ζέρβα και ζήτησε ασυλία.

Ο Ζέρβας τον δέχτηκε και του είπε να πάει όπου θέλει στην περιοχή κοντά εκεί που ελεγχόταν από τον ΕΔΕΣ.

Γνωρίζω τα ονόματα των μαυροσκούφηδων.

Δεν γνωρίζω τίποτε για τη μάχη στην Κορομηλιά Ραφτοπούλου, δεν ήμουν εκεί. Εγώ ήμουνα στην Ήπειρο με τον Άρη το 1943.

Μετά το Παπαρούσι, όταν ο Άρης πληροφορήθηκε την αποστασία του Ρουμελιώτη,  οργάνωσε τη διοίκηση του ΕΛΑΣ Ευρυτανίας και διόρισε εμένα διοικητή, καπετάνιο τον Διάκο (πρώτος ξάδελφος του δικηγόρου Παπαδόπουλου από το Καρπενήσι) και εκπρόσωπο του ΕΑΜ το δικηγόρο Λουκά Καθούλη από το Δαδί με το ψευδώνυμο Αριστείδης ο Δίκαιος, αυτή ήταν η διοίκηση του αρχηγείου Ευρυτανίας μετά το Παπαρούσι με εντολή του Άρη.

Εγώ ήμουν ο επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Η πρώτη μάχη έγινε στη Βίνιανη Ευρυτανίας. 

Μετά το Γοργοπόταμο ο Ζέρβας δεν ήξερε τίποτε άλλο παρά εγκληματικές πράξεις να κάνει συνεργαζόμενος και με έναν αξιωματικό της αεροπορίας ονόματι Κουτσοκώστας από τα Τοπόλιανα Ευρυτανίας. Ισχύουν όσα γράφονται για επιστολή του Ρουμελιώτη που κόμισε στον Ζέρβα ο Δημήτρης Κουτσοκώστας στις 13 Νοεμβρίου 1942 στο Κερασοχώρι ότι τάχα ο Βελουχιώτης σχεδίαζε τη δολοφονία του Ζέρβα. 

Δώσαμε μάχη στη θέση Σούιλα Χρύσου και σκοτώσαμε Ιταλούς στις 4 Δεκεμβρίου 1942 και μετά οι Ιταλοί έκαψαν το χωριό Χρύσω στις 7 Δεκεμβρίου. Έπειτα οι Ιταλοί επέστρεψαν πίσω στη βάση τους. Ο Κουτσοκώστας συνελήφθη από τον Τζαβέλα στις 23 Δεκεμβρίου 1943 και θανατώθηκε.

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος 

Πέρα από το πνεύμα των ημερών, τις εικόνες των αρχαίων στο μετρό, οι νότες ζωής δείχνουν ότι πολλά έχουν αλλάξει από παρελθόν. Άλλα προς το καλό και άλλα έγιναν χειρότερα, για να τηρούμε και το μέτρο και να είμαστε ψυχροί αλλά και συναισθηματικοί στην εκτίμηση.

Κι εκεί είναι που νομίζει κανείς ότι μαζί με την φτώχεια ήρθε και ο συντηρητισμός, η οπισθοδρόμηση, να η αμφισβήτηση, τα πώς και τα γιατί τα οποία στην ιστορία οδηγούν σε επαναστάσεις, την εξέλιξη προς το μέλλον, την πρόοδο. Συνήθως οι λέξεις “πίσω”, “κάτω”, “παρελθόν” παραπέμπουν σε ενοχλητικές σκέψεις και καταστάσεις. Οι δυσάρεστες όμως καταστάσεις στο κοινωνικό, εθνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο γίγνεσθαι είναι μέρος μιας νέας ταυτότητας. Τολμώ να πώ και σε προσωπικό αφού η ζωντανή επιβεβαίωση ή όχι διαδρομών ζωής, αποκαλύπτει την αλήθεια ή την ψευδαίσθηση επί των οποίων κάναμε επιλογές και στροφές.

Η κουρτίνα, όπως και το κάτω μέρος της σκάλας, κρύβει και αποτυπωμένες πραγματικότητες που βιώσαμε και βιώνουμε όλοι και όλες. Σκέψεις όπως: αν έκανα αυτό ή αν έλεγα εκείνο ή αν μου τύχαινε το άλλο κοκ απαντούν αλλά πάντα σε δεύτερο ή τρίτο χρόνο. Το βάσανο όμως της αναζήτησης της πιο κατάλληλης απάντησης δημιουργεί ευφυΐα για το παρόν και το μέλλον. Η ευαισθησία του να “ξανασκεφτόμαστε” μας πάει πιο καθαρά και μας φέρνει πιο κοντά στο να καταφέρουμε αλλαγές. Στο πλαίσιο ενός ανοιχτού κόσμου και κοινωνίας τα πράγματα είναι -όπως πάντα- πιο περίπλοκα αλλά και απλά.

Σήμερα η γνώση δεν είναι προνόμιο των ελίτ και επομένως μη αναμενόμενες σημαντικές εκπλήξεις, θετικές ή αρνητικές, δεν πρόκειται να μας “τύχουν” αν έχουμε τα μάτια, τα αυτιά και τα μυαλά ανοιχτά. Μπορούμε να ανανεώσουμε, να οργανώσουμε καλύτερα την ατζέντα ζωής στην συνθήκη: συνεργασία, αλληλεγγύη, συμμετοχή. Όσο ο κόσμος παραμένει ή γίνεται πιο ανταγωνιστικός η απάντηση είναι στην συνέργεια των ανθρώπων, των πολιτών σε κάθε περιοχή και κοινωνία.

Ανυπομονούμε να ξεκολλήσουμε ωστόσο τα περασμένα δεν είναι -και δεν πρέπει να γίνουν- ξεχασμένα. Αντίθετα να ορίσουν νέες και διαφορετικές προτεραιότητες. Και εκεί μαζί με την υπόθεση των δύο παιδιών και την Τουρκία, τις εκκλησίες και το θολό νερό στην Θεσσαλονίκη, την αλλαγή φωνής της εκφωνήτριας των ειδήσεων για την περιγραφή της ατμόσφαιρας της Μεγάλης Εβδομάδας, έρχονται και οι συζητήσεις για επανάσταση. Ο καθένας έχει και μια δική του. Άλλος για την συνταγματική αναθεώρηση, άλλος για τον πολιτισμό, την νοοτροπία, την δημόσια διοίκηση και στην σειρά όλοι με μια πρόταση. Εκείνο βέβαια που δεν έχω ακούσει τα χρόνια της κρίσης είναι “άν ήμουν 24 ώρες πρωθυπουργός” που παλιότερα μάζευε όλους τους τύπους επανάστασης σε γρήγορο χρόνο. Επειδή όμως πολλές επαναστάσεις άφησαν κατακάθι στον καφέ και εξατμίστηκαν από γραφειοκρατίες και εκφυλισμούς είναι πιο σπουδαίο να μιλάμε για εξέλιξη.

Το παρελθόν είναι κληρονομιά μες και δεν “φυλακίζεται” σε μουσεία ή πίνακες αλλά επειδή και το μέλλον δεν ήταν ποτέ εύκολο και με ροδοπέταλα ας αναστήσουμε αντί για άλλες “μάχες επανάστασης” την έννοια και την μάχη της εξέλιξης, της επιστήμης, του νέου και της προόδου. Πεδίο λαμπρό για συγκρούσεις, μικρές και μεγάλες, καθημερινές και πολύ-επίπεδες, δηλαδή … διαρκής επανάσταση και “ανάσταση”!

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος 

Ήδη οι ειδήσεις, τα νέα για την είσοδο των ρομπότ στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών τείνουν να γίνουν καθημερινές. Η αλλαγή στον τρόπο και τις μορφές εργασίας σε εργοστάσια είναι παρούσες και όχι απλώς προ των πυλών. Και βέβαια από την μία καταστρέφουν θέσεις εργασίας αλλά από την άλλη στον τεχνολογικό τομέα ανοίγουν ευκαιρίες και δημιουργούν νέες.

Εκτιμάται ότι έως το 2030 ίσως και 1 δις άνθρωποι στον κόσμο μπορεί να χάσουν την δουλειά τους από τον ρομποτικό αυτοματισμό. Μελετητές και ερευνητές, απλοί άνθρωποι, εργαζόμενοι, διερευνούν ή θέτουν αμέτρητα ερωτήματα για το τι, πώς, που, πότε πρόκειται να συμβεί στην εργασία και την παραγωγή, την οικονομία, τις κοινωνίες. Προγράμματα και στην Ευρώπη, και στην χώρα μας, προσπαθούν βήμα-βήμα να “συναρμολογήσουν” μαζί με τα καλώδια και την συνεργασία ανθρώπων και ρομπότ. Είναι δεδομένο ότι μια νέα πραγματικότητα ήδη έχει ανατείλει. Ο άνθρωπος ίσως να περνά σε δεύτερο πλάνο στην παραγωγή αφού η παραδοσιακή βιομηχανία “βαίνει” προς κατάργηση. 

Τα επόμενα 5-10 χρόνια διαφαίνεται όλα να είναι διαφορετικά. Στην Ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία η επανάσταση είναι παρούσα. Το 2017 μόνο στην Γαλλία τα ρομπότ αυξήθηκαν 22% σε 1400 μονάδες. Η αντιστοιχία είναι 9 ρομπότ για 100 εργαζόμενους. Τα οχήματα αυτο/«οδήγησης και τα ηλεκτρικά είναι ήδη στα σαλόνια των εκθέσεων. Ένα γεωργικό ρομπότ αξίας 90€ μπορεί να καλλιεργεί τον αγρό. Οι υδροπονικές καλλιέργειες θα απαιτούν λιγότερο νερό. Αλλά και η επανάσταση στο λογισμικό: Το Uber, που εδώ επιχειρείται να “ρυθμιστεί” ή να σταματήσει, βρίσκεται επικεφαλής της νέας πραγματικότητας: Το λογισμικό θα διακόψει τις περισσότερες παραδοσιακές βιομηχανίες κατά τα επόμενα 5-10  χρόνια. Το Uber είναι απλώς ένα εργαλείο λογισμικού. Χωρίς η εταιρεία να διαθέτει αυτοκίνητα έγινε η μεγαλύτερη εταιρεία ταξί στον κόσμο. Ανάλογη περίπτωση η Airbnb που είναι πλέον η  μεγαλύτερη ξενοδοχειακή εταιρεία στον κόσμο, χωρίς ιδιόκτητα ξενοδοχεία. 

Η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται ότι καθιστά τους υπολογιστές και τα ρομπότ πιο έξυπνα και ικανά στην κατανόηση των ανθρώπων, των συνηθειών και των αναγκών τους. Στις ΗΠΑ, εξαιτίας της IBM Watson, μπορείτε να πάρετε νομικές συμβουλές και έτσι  οι θέσεις εργασίας για τους δικηγόρους μειώνονται. Είναι βέβαιο ότι θα δημιουργηθούν παντού νέες θέσεις όχι όμως τόσο γρήγορα όσο καταστρέφονται. 

Η συνεργασία ανθρώπων (όπου η νοημοσύνη δημιουργεί τις ιδέες, τις  δεξιότητες και τα περιεχόμενο) με τα ρομπότ (όπου έχουμε υπερφυσική δύναμη και ακρίβεια) δηλαδή η ομαδική εργασία “οδηγεί” σε νέα “συλλογικότητα” στους χώρους εργασίας. Σήμερα είναι “χωριστά” για λόγους ασφαλείας, αύριο η έρευνα επιδιώκει να είναι κοντά και στενά, μεθαύριο συνύπαρξη δίπλα - δίπλα στην δουλειά. Στο άμεσο μέλλον πέρα από γιλέκα, αισθητήρες κοκ οι ρόλοι στην παραγωγή αλλάζουν. Εκεί ποιό όραμα μπορούμε να μορφοποιήσουμε σε έναν κόσμο που αναδύεται δίπλα μας, τον “βλέπουμε και ακόμη δεν φανταζόμαστε”. Ίσως η μείωση των ωρών εργασίας χωρίς μείωση μισθών είναι στο άμεσο μέλλον αφού μειώνεται ο όγκος εργασίας για τον άνθρωπο. Μήπως άνθρωποι και ρομπότ πρόκειται να “χορεύουν” τάνγκο ή να “συμμαχούν” για την αναδιανομή εισοδημάτων, την δικαιοσύνη, την ευημερία; Τα επόμενα χρόνια θα το αποκαλύψουν !

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος 

Επειδή οι απειλές και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε μεγαλώνουν, πυκνώνουν, εξελίσσονται ενώ οι συνθήκες στο εσωτερικό της χώρας -και όχι μόνο- οι δομές, οι δυνατότητες, η στρατηγική μας δεν συμβαδίζουν το τοπίο γίνεται ομιχλώδες. Σε ένα κόσμο που η “νέα τάξη πραγμάτων” γεωπολιτικών ρυθμίσεων και συμφερόντων (ΑΟΖ κά) είναι υπό διαμόρφωση και αποσταθεροποεί το άμεσο περιβάλλον της χώρας η ανανέωση της δυναμικής και της πορείας αναδεικνύεται και πάλι ως μείζον.

Ωστόσο, πέρα από τα σκάνδαλα ή την συμβολή της κακοδιαχείρισης στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό - κύριος αρνητικός παράγοντας- μην μας διαφεύγουν: το ιδιωτικό χρέος είναι 1,3 φορές το ΑΕΠ και οι τράπεζες, που χρηματοδοτήθηκαν με δις, και έχουν την βασική ευθύνη για την κατάσταση γενικευμένης παραλυσίας στην χώρα. Άλλωστε τώρα τα στοιχεία της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την σωτηρία των τραπεζών αποδεικνύουν τι ξεπληρώνουμε με την υποτίμηση του βιοτικού επιπέδου. Μόνο την περίοδο 10ς/2008 έως 10ς/2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε 4,5 τρισ. ευρώ (που ισοδυναμούν με το 37% του ΑΕΠ της ΕΕ) για μέτρα κρατικής ενίσχυσης προς χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Μέτρα που οδήγησαν σε πρωτοφανή επίπεδα το δημόσιο χρέος, την ανεργία (τώρα μειώνεται με κυριαρχία των ελαστικών μορφών) και την εκτεταμένη ανάπτυξη μιας νέας κατηγορίας ημι-εργαζόμενων, ημι-ανέργων με μισθό 400€, το κόστος φορολογίας και ασφάλισης.

Και τώρα παράλληλα με τα διάτρητα των κατηγοριών για πολιτικά πρόσωπα (νομικά), υπαρκτά (εγκληματικά) ενός σκανδάλου η ομαδοποίηση, η υπερβολή, η πόλωση, ακόμη και διχαστικές καταστάσεις ρίχνονται στο βωμό ενός “διπολικού” έργου “άγριας δύσης”. Όλοι μας χτυπούν στην πλάτη εκεί που δείχνουμε “υποχώρηση” όπου όμως “δεχόμαστε” προκλήσεις: Τουρκία στο Αιγαίο και την Κύπρο, ίσως να βρεθούμε μόνοι αν πάρουν σοβαρότερη διάσταση. Και ναι μεν για τις τράπεζες και την “διάσωση” της χώρας το αντάλλαγμα ήταν οι μνημονιακές πολιτικές, οι ιδιωτικοποιήσεις, η εκχώρηση διαχείρισης και εκποίησης δημόσιας περιουσίας αλλά για τέτοιου είδους κινδύνους άραγε τι; Με ποιά εθνική ή διεθνή ατζέντα πάμε; Σύγχυση ή μάλλον όλα σε στρατηγικές μιας παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου.

Ωστόσο όταν από το οικονομικό, το κοινωνικό, το εθνικό έχουμε εξαιρετική ενέργεια στο εσωτερικό, δηλ. θερμές κηλίδες, τότε διακινδυνεύουμε πιο πολλά και ζωτικά. Το ΝΑΤΟ το αποδυναμώνουν “σκοτεινά” εμπορικά και άλλα σχέδια. Ο εορτασμός (τελευταία διάσκεψη στο Μόναχο) της απελευθέρωσης ενός Γερμανού δημοσιογράφου από την Τουρκία δηλ. από άλλο μέλος του με “ύποπτο” ρόλο όμως στην ισλαμική τρομοκρατία και με “μυστηριώδη” ρόλο ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ρωσία, αναδεικνύει την αδυναμία του. Η εγγύηση της ασφάλειας των Ευρωπαίων μπορεί στην οικονομία να επιβάλλει την δημιουργία δομών για την απαγκίστρωση από το ΔΝΤ, στην άμυνα όμως;

Ίσως να έχουμε αργήσει στην προώθηση της Γαλλικής πρότασης για τις δυνατότητες επέμβασης προκειμένου να δοθεί αξιοπιστία σε μια πραγματική επιθυμία για συλλογική άμυνα στην Ευρώπη. Η διεθνής αστάθεια πρέπει να συγκρατηθεί από μια Ευρώπη, η οποία εκπληρώνει το καθήκον της για την προστασία των πολιτών της, σε μια συμμαχία που εξακολουθεί να είναι αναγκαία και αποτελεσματική στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά όχι με την υποβολή σε συμφέροντα τα οποία είναι όλο και λιγότερο δικά της. Μπορεί η ηγεσία του ΝΑΤΟ να ανησυχεί για την αυτονομία της Ευρώπης αλλά κανείς ισχυρός παίκτης δεν έχει διαχωρίσει την άμυνα από τον τεχνολογικό και βιομηχανικό του ιστό.

Να ελπίζουμε ότι αν βρεθούμε σε μεγάλες στιγμές εθνικής ευθύνης ως χώρα στην περιοχή η κοινή Ευρωπαϊκή ασφάλεια να έχει κάνει βήματα. Και εδώ να μην επιδείξουμε την “δειλία” δράσης των θερμών κηλίδων που συσσωρεύουν οι υπολογισμοί των μικρο-πολιτικάντικων παιχνιδιών, γιατί αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο!

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος

Στην αρχή της εκλογής της κυβέρνησης η ελπίδα ήταν στην τόλμη του νέου και της διαπραγμάτευσης. Οι ικανότητες. διακυβέρνησης “υποτιμήθηκαν”, δεδομένου ότι οι πολίτες κουράστηκαν από τον “καριερισμό” και την ασυνέπεια προεκλογικών λόγων (βλ. Ζάππεια) και μετεκλογικών πράξεων των προηγούμενων. Άλλωστε ο τακτικισμός των μεν και των δε παγίδευσε τους πιο “πονηρούς”.

Έτσι ΝΔ και ΠΑΣΟΚ κλπ, που ψήφισαν το μνημόνιο χωρίς να προωθήσουν μια κυβέρνηση “οικουμενική” τετραετίας, για την εφαρμογή υπολόγισαν ότι θα χρεωθεί μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ τα μνημονιακά δεινά. Δεν διέβλεψαν όμως ότι του έδιναν και πλεονέκτημα δηλαδή πρώτον, πολιτικό χρόνο για πλήρη εφαρμογή του προγράμματος και δεύτερον, ότι δύσκολα θα μπορούσαν να ανασυγκροτήσουν εναλλακτική. Τώρα προσπαθούν να βγάλουν καθαρό, πόσιμο νερό από το βούρκο. Πιστεύουν ότι ατο δίπτυχο “τέλος” στα μνημόνια και “κάθαρση” στήθηκε το εκλογικό σκηνικό από την κυβέρνηση και επομένως με την “υπερφορολόγηση” και την “σκευωρία” εξουδετερώνονται και τα δύο. Έχω την αίσθηση ότι πάλι η αντιπολιτευτική στρατηγική ίσως αποτελέσει σωσσίβιο για την κυβέρνηση, και εκλογικά, αφού: πρώτον γνωρίζει η ίδια ότι το δίπτυχο δεν αρκεί -και ειδικά τα σκάνδάλα συγκυριακά ίσως διευκολύνουν- δεύτερον επειδή στον τακτικισμό έχει επιδείξει καλύτερες επιδόσεις, μάλλον με άλλη κύρια ατζέντα σκοπεύει τις εκλογές.

Ανεξάρτητα από τα ποσοστά του κάθε κόμματος στις επόμενες εκλογές αυτό το πολιτικό σύστημα παίζει τα ρέστα του και η μέν κυβέρνηση μπορεί να κινείται με υψηλό ρίσκο: κορώνα-γράμματα: ή στον αφρό ή στον βυθό αλλά και η γραμμή της αντιπολίτευσης έχει σαπίσει ως υπερώριμο φρούτο.

Σε ένα ευρωπαϊκό τοπίο όπου ο φόβος για την παγκοσμιοποίηση καθιστά πιο συμπαθή τον Πούτιν, συγκριτικά με τον Τράμπ, διαμορφώνονται στο κοινωνικό υπέδαφος τάσεις και ερωτήματα για τις διατλαντικές σχέσεις. Το “περίεργο” παίγνιο στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή για επαναδιευθετήσεις, κρίνει και την τύχη των εθνικών μας θεμάτων και οι χειρισμοί, όπως και η κριτική, δεν προσφέρονται για μικροκομματικές μίξεις. Κι αν η εθνική συνεννόηση δεν είναι εύκολη σε κλίμα πόλωσης, η ηπιότητα είναι επιβεβλημένη.

Σε μια χώρα και κοινωνία με τόσα μέτωπα και σε έναν παγκοσμιοποιημένο πολιτισμό, οι νέοι μας αμφισβητούν σε υψηλά ποσοστά όλους τους θεσμούς. Μιλούν αλλά δεν ακούγονται. Πρόκειται για χάσμα και σύγκρουση γενεών; Θα ‘λεγα όχι από την οπτική ότι το πρόβλημα είναι στην εσωστρέφεια των γενεών και την προσπάθεια καθεμιάς να αναπαραχθεί. Κάτι βέβαια που συμπιέζει τις νεότερες και πιθανά να αφανίζει κάποιες από το δημόσιο βίο, τους ρόλους και το γίγνεσθαι.

Εδώ είναι ίσως και το κλειδί για την ρήξη με ότι παλιό αυτοεγκλωβίζεται στο φθαρμένο, παρακμιακό. Πολλοί αναζητούν χαρισματικούς ηγέτες παραβλέποντας ότι οι μεγάλες κρίσεις, οι λανθασμένοι υπολογισμοί, τα αδιέξοδα οφείλονται στις αποφάσεις των υποτιθέμενων χαρισματικών προσωπικοτήτων της τελευταίας εικοσαετίας.Η διέξοδος είναι η εξωστρέφεια και ιδιαίτερα επείγει πρωτοβουλία ανθρώπων απο το χώρο της διανόησης, της πολιτικής, της παραγωγής, της κοινωνίας, των “κρατούντων γενεών” υπέρ ενός κινήματος για την νέα γενιά σκέψης, νοοτροπίας και ηλικίας, γιατί το στοίχημα είναι το μέλλον. Μπορεί οι ρυθμοί στα ξεκαθαρίσματα να είναι φρενήρεις αλλά προκαλούν και τα ερεθίσματα για αλλαγή. Όλο και περισσότερο συνειδητοποιείται η ανάγκη συνάντησης όλων των γενεών υπερ του νέου και πρωτίστως για το αύριο της χώρας. Ένα τέτοιο κίνημα είναι το πολύπτυχο της πρόκλησης τόσο για τις εκλογές, κυρίως δε για την μεθεπόμενη και όχι την επόμενη αυτών!

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος

Μπορεί τα μνημονιακά πρέπει που γονάτισαν την χώρα, κατέστρεψαν όνειρα γενιών και ιδιαίτερα των νέων, να αποκτούν “ευρωζωνικό” κέλυφος αλλά ο πόθος των πολιτών και της κοινωνίας για αλήθεια και ακριβοδίκαιο καταλογισμό ευθυνών παραμένει ανεκπλήρωτος.

Μία “ατελείωτη διαχείριση απωθημένων” συσκοτίζει τον ορίζοντα. Απωθούν επιθυμίες, στόχους, πλευρές των βιωμάτων ζωής στο υποσυνείδητο και συσσωρεύουν αισθήματα καταπίεσης. Τώρα το άγχος για το στίγμα όσων είναι αθώοι και ο φόβος των ενόχων να μην αποκαλυφθούν, η διαδικαστική «σπουδή» της κυβέρνησης να μην χάσει χρόνο για να “δικαιώσει” επιλογές στο δίπτυχο: “τέλος” τα μνημόνια και “τσάκισμα” της διαπλοκής, “τυφλώνουν” τους θεατές για τα διαδραματιζόμενα επί σκηνής. Αλλά ότι μετατοπίζεται στο υποσυνείδητο δεν παύει να επηρεάζει. Έως τώρα αύξανε την απαξίωση της πολιτικής και των πολιτικών και ήταν θερμοκήπιο ακραίων μορφωμάτων. Τώρα τι τάσεις ή κύματα μπορεί να ενισχύσει μένει να εξακριβωθεί αφού οι διεργασίες δεν είναι στιγμιαίες και η εγκατάσταση τους γίνεται στην εξέλιξή τους. Ο μέσος πολίτης, που πάλευε και παλεύει για το καλό της οικογένειας του, σήμερα αντιλαμβάνεται ότι η “ ευρυχωρία του καλού” είναι ασφυκτικά περιορισμένη έως ανύπαρκτη, ενώ όλο και περισσότερο προσχωρεί στην άποψη που ακούγεται ότι “αυτή η χώρα δεν είναι χώρα να ζεί κανείς» και παροτρύνει τα παιδιά του να φύγουν.

Γιατί το ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο πολιτικό πεδίο, η εξαχρείωση αντιπαραθετικού λόγου σπάνε φτερά και υποτάσσουν τα πάντα σε ένα πόλεμο που μοιάζει με την σύγκρουση “συμμοριών” παλιών ταινιών. Έτσι μεταφέρεται ανάλογα με το δοκούν: η δικαιοσύνη στην πολιτική και το αντίστροφο αναδεικνύοντας το πρόβλημα σεβασμού και τήρησης των τυπικά οριοθετημένων κανόνων και του Συντάγματος. Τα “πάμπερς” του ´89 “τεκμηρίωναν” - σήμερα είναι “σκευωρία”, όταν ψηφίζουμε για τους προστατευόμενους μάρτυρες “δίνουμε” χτύπημα στην διαφθορά - τώρα είναι “κουκουλοφόροι”, όταν “κρίνονται” αποφάσεις της δικαιοσύνης για άλλα θέματα είναι “παρέμβαση” - τώρα είναι “δικαίωμα”. Τελικά ότι “καθοδηγούμε” είναι καλό, ότι δεν θυμόμαστε καλύτερο, ότι επιτρέπει την υποκριτική γίνεται άριστο. Πάντα με προσήλωση στην σωστή λειτουργία και συμπεριφορά στους θεσμούς έστω κι αν τα ουσιαστικά τα πετάμε στα αζήτητα. Ο σαστισμένος πολίτης από τις υποχρεώσεις γυρίζει διακόπτη πλέον με τέτοιες δηλώσεις. Όταν μάλιστα αυτά συμβαίνουν σε κομβικές χρονικές στιγμές ή γεγονότα εμβέλειας ο πολίτης νοιώθει και πάλι να φεύγει από τα “χέρια” του το πεπρωμένο. Το απωθημένο της κοινωνίας όμως “φυγείν αδύνατο” για ένα πολιτικό σύστημα παλιό και διαλυμένο παρά την φαινομενικά ανθεκτική βιτρίνα.

Και βέβαια ο καθένας μπορεί να ονειρεύεται ότι ζεί “κάποιον” άλλο, ορισμένοι τον Ανδρέα Παπανδρέου, άλλοι τον Λόρδο Denning, αρκετοί αναζητούν τον καλύτερο τύπο από τις τέσσερις προσωπικότητες του Ιπποκράτη για την εξυγίανση στην χώρα. Άντε με πολύχρωμη αρθρογραφία επί του “νέου” σκανδάλου, “αριστερά” και “δεξιά” σοφίσματα για “στρατοπέδευση” και βαρειά δόση επιβολής εκδοχών με «τηλεκαταναλωτισμό». Οι σκέψεις, τα γιατί και πώς διογκώνονται τούτες τις μέρες. Δύσκολο το ζύγισμα παρά το ότι αποκτήσαμε δύναμη συνήθειας προς τα εύκολα: ανθρώπους, σχέσεις, επιλογές εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον. Σύνθετα ή απλά, δεν έχει “σημασία” σε ένα τόπο που τα ανεκπλήρωτα δεν διεκδικούνται και οι εμμονές γίνονται εποχικές πραγματικότητες. Εμποδίζουν, θλίβουν, διακόπτουν γιατί η “αυτάρκεια της ανεπάρκειας”, της “επιτυχούς αποτυχίας” των «παικτών» στο δημόσιο πεδίο είναι η προφανής δειλία να προχωρήσουν σε πραγματική διάκριση μεταξύ προόδου και οπισθοδρόμησης, να εγγυηθούν πορεία, να δεσμευτούν σε όραμα χειραφέτησης. Και όταν εκτός από τον λογαριασμό (εφορία, ανεργία κά) των νοικοκυριών υπάρχει και η αιθαλομίχλη, το πεπρωμένο της μετανάστευσης «φυγείν αδύνατον» για τους νέους. Όμως πέρα από αυτά τα “δεινά” η αίσθηση είναι ότι πλησιάζει η ώρα επιστροφής όχι μόνο των νέων αλλά και της συμμετοχής στην πολιτική μέσα από διαφορετικές μορφές και καινούρια σχήματα των σκεπτόμενων και χειραφετημένων πολιτών από ξεφτισμένους μύθους, ήθη και απωθημένα!

Γράφει η Χαρά-Χαρίκλεια Βλαχάκη

Όσο πλησίαζαν οι αποκριές άρχιζαν και οι προετοιμασίες από την ομάδα που θα ντυνόταν μασκαράδες.....τότε δεν υπήρχαν περούκες, έτοιμες μάσκες και στολές... οι ενδιαφερόμενοι έπρεπε να κάνουν κουμάντο για τα απαραίτητα υλικά που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν και το κυριότερο ήταν τα χαρτόκουτα..... 

Κόβανε τις χαρτόκουτες τις βάφανε με κάρβουνα και ξυλομπογιές και έφτιαχναν τις προσωπίδες (μάσκες)......για τον αρχηγό του καρναβαλιού τον Αράπη χρειαζόταν οπωσδήποτε μαύρο γουρουνοτόμαρο, το κάνανε σε σχήμα κώνου βάζανε μια μεγάλη μύτη και γύρω-γύρω από τα μάτια το έβαφαν κατακόκκινο ...σκέτος βρυκόλακας ... 

Ο Αράπης έπρεπε να ήταν νέος, δυνατός και άτομο αντοχής...κουβαλούσε δέκα- είκοσι κιλά κύπρους και κουδούνια δεμένα στην μέση του και στο χέρι μια χαντζάρα....μια εβδομάδα έκανε να σηκωθεί από το κρεβάτι μετά το καρναβάλι από την μέση του...... Εκτός από τον αρχηγό απαραίτητο ήταν το νιόγαμπρο ζευγάρι, ο παπάς που αντί για θυμιατό είχε ένα κονσερβοκούτι δεμένο με σύρμα και για λιβάνι έβαζε ρετσίνι ...ο γιατρός, οι χωροφύλακες, οι συμπεθέρες, ο παππούλης και η βάβω με το σακούλι γεμάτο στάχτη που και αυτή είχε ξεποδάριασμα με το να κυνηγάει τα παιδιά με την στάχτη..... 

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου πιο πολύ χαιρόμασταν το καρναβάλι παρά το Πάσχα ή άλλες γιορτές.......γιατί είχε θέαμα, πολύ σπάνιο για την εποχή μας. 

Από νωρίς το πρωί τα άτομα που θα έπαιρναν μέρος μαζευότανε στο κατώι της γιαγιάς μου και άρχιζαν την ετοιμασία ...με τα λίγα υλικά που διέθεταν κατάφερναν μεγάλο και θαυμάσιο αποτέλεσμα ... μόλις ήταν έτοιμοι περνούσαν αθόρυβα άκρη -άκρη το χωριό με προορισμό την ραχούλα απέναντι από την εκκλησία περιμένοντας κρυμμένοι να τελειώσει η λειτουργία..... Τα παιδιά δεν τα χωρούσε ο τόπος, τρέχανε στο προαύλιο της εκκλησίας προσπαθώντας να τους δουν.....ο Αράπης ανάδευε λίγο τα κουδούνια του για να ακούσουν τα παιδιά δηλώνοντας έτσι την παρουσία τους..... 

Μόλις τελείωνε η θεία λειτουργία και βλέπανε τον κόσμο να βγαίνει από την εκκλησία, ο Αράπης άρχιζε να συντονίζει την ομάδα του καρναβαλιού ....μπροστά αυτός χοροπηδώντας και χτυπώντας τους κύπρους που αντιλαλούσαν σε όλο το χωριό και όχι μόνο και από πίσω ακολουθούσε το νιόπαντρο ζευγάρι και μετά οι υπόλοιποι..... 

Δεν βρίσκω τα κατάλληλα λόγια να περιγράψω τα συναισθήματα που ένιωθα εγώ και πιθανόν τα πιο πολλά παιδιά ...αγωνία, λαχτάρα, φόβος, ευχαρίστηση, ανατριχίλα, δέος .....η αδρεναλίνη χτυπούσε κόκκινο...... ειδικά όταν έβλεπες την τρομακτική προσωπίδα του Αράπη.Ευτυχώς είχαμε και έναν βιολιτζή και έναν κιθαρίστα που συνόδευαν πάντα το καρναβάλι μας. Στο προαύλιο του σχολείου δίπλα από την εκκλησία άρχιζε το γλέντι.... όλοι οι μαχαλάδες ήταν παρόν.....τα νιόγαμπρα και οι συμπεθέρες χόρευαν, ο παπάς θυμιάτιζε, ο γιατρός άρχιζε να εξετάζει τους χωριανούς γράφοντας σε ένα χαρτάκι μια συνταγή που είχε πάνω και το αντίτιμο της επίσκεψης, ο δήθεν ασθενής του έδινε χαρτζιλίκι. 

Επίσης χαρτζιλίκι κερνούσαν και την νύφη και ότι χρήματα βγάζανε τα μοιραζόντουσαν όλοι μαζί.Κάποιοι χωριανοί έκαναν πως έκλεβαν την νύφη και τους κυνηγούσαν οι χωροφύλακες και πολλά άλλα πειράγματα που έκαναν για να διασκεδάσουν το κόσμο..... Μετά το γλέντι που γινόταν στο προαύλιο του σχολείου οι μασκαράδες πηγαίνανε από σπίτι σε σπίτι, πάντα μπροστά ο Αράπης έμπαινε στο σπίτι της νοικοκυράς και χτύπαγε με την χαντζάρα την γωνιά του σπιτιού απειλώντας τάχα πώς αν η νοικοκυρά δεν τους φιλέψει κάτι θα σπάσει την γωνιά .....η νοικοκυρά είχε προνοήσει και πάντα είχε το κέρασμα....... 

Τα περισσότερα παιδιά (αγόρια) τους ακολουθούσαν μήπως και καταλάβουν τα πρόσωπα που ήταν κρυμμένα κάτω από τις μάσκες ..άδικος κόπος γιατί σε κάποια έμπιστα σπίτια που δεν είχαν παιδιά τρώγανε κάτι και κάνανε αλλαγές για να τα μπερδεύουν.. άλλα έτρεχαν πίσω τους για να πειράζουν την βάβω να τα κυνηγάει με την στάχτη, αυτή σε κάθε σπίτι ξαναγέμιζε το σακούλι της .. 

Ακόμα και στις μέρες μας αυτό το έθιμο συνεχίζεται στο χωριό μας και οι χωριανοί που κατέβηκαν Αγρίνιο το κάνουν και εκεί με μεγάλη επιτυχία διατηρώντας την παράδοση του χωριού μας ...... 

ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος

Πολλοί αναγνωρίζουν ότι η κοινωνικοοικονομική και γεωπολιτική πραγματικότητα για την χώρα και την Ευρώπη είναι «κατάλληλη» για επανεκκίνηση.

Η τεχνητή «μείωση» της έντασης στις αξιολογήσεις δεν σημαίνει ούτε υποχώρηση στην εγκατάσταση μνημονιακών μέτρων και περικοπών ούτε χαλάρωση στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα των δανειστών. Πόσο εξαιρετικές είναι όμως οι ευκαιρίες με τον χορό των ελεφάντων που «εγκατέστησε» η κρίση; Άλλο «πολιτική κρίσης» και άλλο πολιτική εξόδου. Η δεύτερη και ουσιαστική απαιτεί με καθαρό τρόπο, πρώτον: να έχεις φωνή, δεύτερον: να ακουστεί, τρίτον: να είναι ριζωμένη στις αξίες της ελευθερίας, στις τέχνες και τις επιστήμες, να ανοίγει το μέλλον ευημερίας και ειρήνης των λαών. Πώς να επανεκκινήσουμε την ενσωμάτωση των πολιτικών στην πρόοδο; Ίσως αρκετά πρέπει να κάνουμε διαφορετικά από το παρελθόν, χωρίς όμως να επιστρέψουμε σε αυτό.

 Η ανταπόκριση στις κοινωνικές προσδοκίες σημαίνει να υπάρξει εγγύηση για την ασφάλειά τους, να υπάρξουν αποτελεσματικοί μηχανισμοί μείωσης των ανισοτήτων έως ρύθμισης της μεταναστευτικής πίεσης, να προχωρήσει μια νέα οικονομία.

Οι ατελείωτες συζητήσεις, η αμηχανία και ο αδιάκοπος πολιτικός προβληματισμός δεν είναι πιθανά η πιο «αποτελεσματική μέθοδος». Ο «παραλογισμός» στην ανάδειξη των «πολιτικών» και άλλων κρίσιμων προβλημάτων στην ατζέντα της δημόσιας σφαίρας -από τα αντιπλημμυρικά έως την Υεμένη- καλά κρατεί και θυμίζει το γνωστό: «γύρω, γύρω όλοι και στη μέση ο Μανόλης, όλοι κάθονται στη γη κι ο Μανόλης στο σκαμνί...».

Τρεις τομείς είναι για την χώρα και την Ευρώπη η βάση επανεκκίνησης για πραγματική πρόοδο:

- Για την ασφάλεια και την άμυνα είναι ώρα για νέο «εθνικό δόγμα» με ευρεία συνεννόηση,συνεργασία και συμφωνία στην Ευρώπη χωρίς να οικοδομήσουμε πολυδαίδαλες διαδικασίες ή πολύπλοκες διπλωματικές και άλλες δομές. Γιατί η Ευρώπη είτε πάει μπροστά με σημαντικά βήματα πολιτισμού είτε κινδυνεύει να οδηγηθεί πίσω με την βία να «πρωταγωνιστεί».

- Να λυθούν οι αμφίβολες «οικονομικές πολιτικές» της ασφυκτικής λιτότητας, της υπερφορολόγησης εδώ, να «επανασυγκροτηθεί» ταχύτατα η ευρωζώνη: με διακυβέρνηση του ενιαίου νομίσματος -τα μέσα και εποπτεία του, να καταλήξουμε σε έναν οδικό χάρτη για σύγκλιση φορολογικών συστημάτων με καθορισμένο χρονοδιάγραμμα. Και βέβαια η δημιουργία ενός ισχυρού, κοινού, ευρωπαϊκού οργανισμού για την έρευνα και ανάπτυξη, εισαγωγή στην παραγωγή της τεχνολογίας- "breakthrough"-είναι εκ των ουκ άνευ.

- Τέλος, η αντιμετώπιση των μεταναστών - ή η χορήγηση ασύλου και οι όροι- επιβάλλει όχι μόνο αλληλεγγύη στα λόγια αλλά και προσαρμογή στα δεδομένα και την μεσο-μακροπρόθεσμη πίεση με περισσότερο κοινές αρχές και κανόνες.

Από την «δημιουργική» λογιστική στην καταστροφή και τώρα στην «δημιουργική» ασάφεια στην χώρα και την Ευρώπη, δηλ. στην μουσική για τους «ελέφαντες στο σπίτι μας», δεν προκύπτει αρμονία βηματισμού και αρτιότητα πορείας που να επαναφέρει την ανάπτυξη με δικαιοσύνη και να αποκαθιστά την κοινωνική -και όχι μόνο- συνοχή σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πέρα λοιπόν από διαιρέσεις σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο όσο πιο γρήγορα τροχοδρομήσουμε ένα σύγχρονο τρένο τόσο πιο καλό ταξίδι για το μέλλον της χώρας και της Ευρώπης μπορεί να ξεκινήσει. Και εδώ πρέπει να τεθεί η πρόκληση με ελευθερία επιβίβασης άμεσα και στην αφετηρία δηλαδή στη νέα ευρωπαϊκή, επίκαιρη και σύγχρονη συνθήκη που η χώρα μας έχει κάθε λόγο και «νομιμοποίηση» -από την εμπειρία και την θέση της- να ανοίξει με δυνατή και ενιαία φωνή και ισχυρή πρωτοβουλία!

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος

 Τα στοιχεία μιλούν: από 777 εκ. υποσιτισμένους το 2015 σκαρφαλώσαμε στα 815 εκ. το 2016.

Η UNISEF εκτιμά ότι 3 εκ. παιδιά χάνουν κάθε χρόνο την ζωή τους από την αιτία αυτή, ενώ στην Ελλάδα 600 χιλ. παιδιά και έφηβοι υποσιτίζονται. Η μετακίνηση - μετανάστευση στο ένα δις το 2015 με 245 εκ. «διεθνείς» μετανάστες. Το «μίγμα» του προβλήματος ή των κινδύνων διαφοροποιείται από την εξάντληση των φυσικών πόρων, την κλιματική αλλαγή. Έτσι, μαζί με την αστάθεια ή τις συγκρούσεις ή την έλλειψη στοιχειώδους δικτύου κοινωνικής προστασίας σε μεγάλες περιοχές - περιφέρειες του πλανήτη, η ανθεκτικότητα των ανθρώπινων κοινοτήτων αναδεικνύεται σε στρατηγικό ζήτημα. Εντείνει ή όχι την μετανάστευση. Η αύξηση της επάρκειας και ασφάλειας του εφοδιασμού τροφίμων και η μετανάστευση είναι κρίσιμες μεταβλητές της εξίσωσης.

Οι επενδύσεις σε σύγχρονους τρόπους, συστήματα παραγωγής τροφίμων και αγροτικής ανάπτυξης είναι ένα από τα μεγάλα ζητούμενα του αιώνα. Οι δρόμοι μεταξύ Αφρικής και (όχι μόνο) Ευρώπης, η ειρηνική συνύπαρξη λαών, εθνών, κρατών όλο και περισσότερο περνούν από την επισιτιστική ασφάλεια. Μπορούμε, και τι, να κάνουμε καλύτερα σε μια πολύπλοκη πραγματικότητα; Ίσως, απαντώντας «προοδευτικά και αριστερά»: αν ο ανεπτυγμένος κόσμος εξασφαλίσει και παράσχει την δυνατότητα οι άνθρωποι να καλλιεργούν τα τρόφιμα στον τόπο τους. Αρκεί όμως; Προφανώς και όχι όταν η γεωργία γίνεται πιο παραγωγική και περισσότερο μηχανική. Αυτή η διαρθρωτική αλλαγή -που εξελίσσεται- μειώνει την εργασία στον τομέα της γεωργίας. Ήδη στην Ευρώπη άνθρωποι που είχαν εισόδημα από την γεωργία μετακόμισαν στην βιομηχανία, τις υπηρεσίες και σε άλλες περιοχές της οικονομίας. Επομένως οι μετασχηματισμοί καθιστούν πιο δύσκολη την εξίσωση.

Βλέποντας πιο ολιστικά τις εξελίξεις δηλ. τις φυσικές ή οικονομικές κρίσεις ή καταστροφές και τον ευρύτερο «κλονισμό» των οικοσυστημάτων, αντιλαμβανόμαστε ότι τα εμπόδια για ανάκαμψη και αναπήδηση ενιαίων λύσεων μεγέθους είναι αρκετά. Η μία πτυχή της εξίσωσης εξαρτάται από την εισαγωγή και διάχυση, την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, την καινοτομία πχ στην ύπαρξη, ποιότητα, καταλληλότητα συστημάτων άρδευσης και ύδρευσης, την εξεύρεση και χρήση δηλαδή σπάνιων πόρων για αρκετές περιοχές με υψηλή παραγωγικότητα. Η δεύτερη σχετίζεται με την απώλεια του 1/3 του παραγόμενου φαγητού σήμερα. Αν μειώσουμε τις ποσότητες που χάνονται από κακό προγραμματισμό ή απερίσκεπτες καταναλωτικές συνήθειες μπορούμε να αυξήσουμε την διαθεσιμότητα τροφίμων για να βγούν άνθρωποι από την ανέχεια.

Ωστόσο η επιστημονική έρευνα, και συνακόλουθα οι πολιτικές, υπολείπονται της κλίμακας των μειζόνων κινδύνων για τις σύγχρονες κοινότητες. Ειδικά σε χώρες, όπως η δική μας, ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης -που δεν προκύπτει από «συνέδρια» από τα πάνω αλλά ως επιστέγασμα παραγωγικών δράσεων και πρωτοβουλιών ή σοβαρών διαδικασιών και δομών δημοκρατικού περιφερειακού και εθνικού προγραμματισμού- χρειάζεται δουλειά για να επιτύχει πολλούς στόχους. Να μειώσουμε τις ανισότητες, να ζωντανέψουμε την ύπαιθρο, να συμβάλλουμε εδώ ή στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια προσπάθεια ενάντια στον υποσιτισμό.

Σχέδιο για μοντέλο χρήσης των πόρων που διαθέτουμε: γή, κλίμα, νερό, για βιώσιμη και οικολογική γεωργική, κτηνοτροφική και αγροτική παραγωγή ακούμε ευχολογικά.Κυρίως χωρίς διατύπωση συγκεκριμένων στόχων είτε απο τηην κυβέρνηση είτε απο περιφερειάρχες στις πρόσφατες «αναπτυξιακές» συνευρέσεις. Καλές οι υποδομές από τα ΕΣΠΑ ως δρόμοι για νέα παραγωγή και προϊόντα δηλ. για τις «ορφανές» δημιουργίες νέων ανθρώπων και παραγωγών αρκεί να υπάρχουν φιλικές δημόσιες πολιτικές. Διαφορετικά -όπως διδάσκει και η εμπειρία των Ολυμπιακών- μεταφέρουν μόνο «φιέστες», φθείρουν την όποια ανθεκτικότητα έχει η κοινωνία. Οι προκλητικές πολιτικές νοοτροπίες ή φεουδαρχικές συμπεριφορές σήμερα είναι εχθρικές για το αύριο, όπως και καθετί αρνητικό ή επιδερμικό!