Ασυνήθιστα για το «άγραφο» σύνταγμα της Βρετανίας, οι ρυθμίσεις για έναν άρρωστο μονάρχη μπορούν να βρεθούν μέσω μιας απλής αναζήτησης στο Google.

Ένα επίσημο σχέδιο καθορίζεται στο Regency Act 1937, μια πράξη του κοινοβουλίου που καλύπτει τέσσερα πιθανά σενάρια: ένας μονάρχης που «ανεβαίνει» στον θρόνο πριν από την ηλικία των 18 ετών, ένας μονάρχης που καθίσταται μόνιμα ανίκανος, προσωρινά ανίκανος ή απλώς απουσιάζει και δεν εκτελεί τα καθήκοντά του. 

Για τα δύο πρώτα σενάρια, θα δημιουργηθεί ένας «αντιβασιλέας», ο οποίος θα λειτουργεί ως μονάρχης μόνο κατ' όνομα. Για τα δύο τελευταία, διορίζονται σύμβουλοι του κράτους - συνταγματικοί βουλευτές - για να ενεργούν εκμέρους του βασιλιά.

Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επέμβασης του βασιλιά Καρόλου στον προστάτη, και πάλι με την ανακοίνωση της διάγνωσης του καρκίνου του, το Παλάτι κατέστησε σαφές ότι ο Κάρολος δεν προτίθεται να διορίσει συμβούλους για να εκτελούν τα καθήκοντά του όσο αναρρώνει. Αυτοί θα ήταν ο μεγαλύτερος γιος του πρίγκιπας Ουίλιαμ, η αδελφή του πριγκίπισσα Άννα ή ο αδελφός του πρίγκιπας Εδουάρδος. 

Όπως και με την αείμνηστη μητέρα του, ο Κάρολος φαίνεται να έχει μια σοβαρή αποστροφή στο να επιστρατεύει τους συγγενείς κατά τη διάρκεια μιας αναποδιάς… Η βασίλισσα Ελισάβετ Β' χρησιμοποίησε συμβούλους μόνο μία φορά σε αυτή τη βάση όταν ο Κάρολος, τότε πρίγκιπας της Ουαλίας, και ο Ουίλιαμ άνοιξαν το κοινοβούλιο εκ μέρους της τον Μάιο του 2022.

Η αγάπη της αείμνηστης βασίλισσας για τα ταξίδια σε όλο τον κόσμο σήμαινε ότι οι σύμβουλοι του κράτους, συνήθως η μητέρα της Ελισάβετ και η αδελφή της, πριγκίπισσα Μαργαρίτα, βρέθηκαν συχνά να παρέχουν τη βασιλική συγκατάθεση σε πράξεις του κοινοβουλίου - τη διαδικασία με την οποία ένας μονάρχης υπογράφει νέους νόμους - ή, περιστασιακά, ακόμη και να κηρύσσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο ίδιος ο Κάρολος διόρισε συμβούλους του κράτους πέρυσι κατά τη διάρκεια ταξιδιών στη Γερμανία και τη Ρουμανία.

Παρόλο που ο Βρετανός μονάρχης έχει μικρή πολιτική εξουσία, εκτελεί πληθώρα συνταγματικών καθηκόντων, συμπεριλαμβανομένης της παροχής της υπογραφής του ή της προφορικής συναίνεσής του σε νομικά έγγραφα σε συνεδριάσεις ενός «σκοτεινού» συμβουλευτικού οργάνου, γνωστού ως «Privy Council».

Οι σύμβουλοι του κράτους μπορούν να ασκούν τα περισσότερα από τα ίδια καθήκοντα, αλλά με δύο εξαιρέσεις. Δεν μπορούν να διαλύσουν το κοινοβούλιο ή να διορίσουν νέα μέλη της Βουλής των Λόρδων. Και οι δύο πράξεις απαγορεύονται από τον νόμο. 

Εάν, ωστόσο, ένας μονάρχης χάσει την ικανότητα να κρατάει στυλό ή να μιλάει καθαρά, τότε είναι, σαφώς, καιρός για αντιβασιλεία.

Τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του, ο Γεώργιος Ε' - ο προπάππους του Καρόλου – ήταν ανήμπορος. Κάποια στιγμή, ο γιατρός του βασιλιά βοήθησε ακόμη και να καθοδηγήσει το χέρι του για να γράψει «GR» (Georgius Rex) σε ένα κρατικό έγγραφο. Ο γιος του βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ', τρομοκρατημένος, ζήτησε αργότερα από την κυβέρνηση να προβεί σε πιο αξιοπρεπείς ρυθμίσεις. Έτσι γεννήθηκε ο νόμος «Regency Act» του 1937.

Ωστόσο, ένας μονάρχης δεν μπορεί να δρομολογήσει ο ίδιος μια αντιβασιλεία. Αυτό τον άχαρο ρόλο τον αναλαμβάνουν άλλοι, για την ακρίβεια πέντε άνθρωποι, μεταξύ των οποίων, η σύζυγος του μονάρχη και ο πρόεδρος της Βουλής των Κοινοτήτων. Αυτοί «κηρύσσουν» τον μονάρχη ανήμπορο. 

Σε αυτό το σημείο, ο επόμενος στη σειρά διαδοχής του θρόνου -στην προκειμένη περίπτωση ο πρίγκιπας Ουίλιαμ- θα γίνει επίσημα αντιβασιλέας. Όπως και με τους συμβούλους του κράτους, ο αντιβασιλέας μπορεί να κάνει, σχεδόν, οτιδήποτε δεν μπορεί πλέον να κάνει ο ανήμπορος μονάρχης, εκτός από την παροχή βασιλικής συναίνεσης σε νομοθεσία που μεταβάλλει τη… «γραμμή διαδοχής».

Δεν ήταν πάντα όλα τόσο ξεκάθαρα και τακτοποιημένα… Το 1788 ο βασιλιάς Γεώργιος Γ΄ - διάσημος για την απώλεια των αμερικανικών αποικιών - υπέστη την πρώτη κρίση «τρέλας» και ήταν ανήμπορος να δώσει τη συγκατάθεσή του σε νομοθεσία που προέβλεπε αντιβασιλέα. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε τους νέους νόμους ούτως ή άλλως,  αναμφισβήτητα μια αντισυνταγματική πράξη.

Στην αρρώστια και στην υγεία

Ο βασιλιάς Κάρολος δεν είναι ο πρώτος βρετανός μονάρχης που διαγνώστηκε με καρκίνο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Αλλά έχει τουλάχιστον την πολυτέλεια να έχει στην κατοχή του όλα τα στοιχεία της κατάστασής του.

Τον Σεπτέμβριο του 1951, οι γιατροί δεν είπαν καν στον Γεώργιο ΣΤ' -τον παππού του Καρόλου- ότι έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα. Ο Γεώργιος ΣΤ' χειρουργήθηκε στο παλάτι του Μπάκιγχαμ και η επέμβαση ήταν, σχετικά μιλώντας, επιτυχής. Μόλις τρεις ημέρες αργότερα ένας πολύ αδύναμος βασιλιάς διόρισε συμβούλους του κράτους. Λίγους μήνες αργότερα, πέθανε. Ήταν μόλις 56 ετών.

Ο τότε πρωθυπουργός Κλέμεντ Άτλι είχε προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές, καθώς ο βασιλιάς ανάρρωνε από την εγχείρησή του. Όμως, βοηθητικά, το βρετανικό σύνταγμα έχει από καιρό προβλέψει ότι ο μονάρχης πεθαίνει μετά τη διάλυση του κοινοβουλίου, αλλά πριν από τις εκλογές.

Σε ένα τέτοιο σενάριο - και μην ξεχνάτε ότι οι εκλογές πρόκειται να διεξαχθούν αργότερα φέτος - τότε η ημέρα της ψηφοφορίας αναβάλλεται κατά ένα δεκαπενθήμερο, περίοδος που μπορεί να παραταθεί ή να μειωθεί έως και επτά ημέρες. Αυτό θα επέτρεπε όλες τις απαραίτητες τελετουργικές υποχρεώσεις που περιβάλλουν τον θάνατο ενός μονάρχη (μια διαδικασία με την οποία είμαστε πλέον όλοι εξοικειωμένοι) χωρίς να χαθούν ημέρες προεκλογικής εκστρατείας.

Υπάρχει μια άλλη επιλογή για έναν άρρωστο μονάρχη που δεν καλύπτεται από τη νομοθεσία: η παραίτηση. Αλλά κατά τη διάρκεια της μακράς βασιλείας της βασίλισσας Ελισάβετ Β' αυτή θεωρούνταν στο παλάτι ως «βρώμικη« λέξη». Ωστόσο, και ο βασιλιάς Κάρολος φαίνεται απίθανο να ακολουθήσει το παράδειγμα του μεγάλου θείου του, βασιλιά Εδουάρδου Η', και να παραδώσει οικειοθελώς τον θρόνο.

Σύμφωνα με το πρόσφατο βιβλίο του δημοσιογράφου Ρόμπερτ Χάρντμαν για τον βασιλιά, ο Κάρολος αντιπαθούσε κάθε συζήτηση για την εγκαθίδρυση αντιβασιλείας όσο η μητέρα του βρισκόταν ακόμη στη ζωή. Και ενώ ο νόμος του 1937 προοριζόταν να καλύψει κάθε ενδεχόμενο, από αυτή την άποψη απέτυχε. Το 1953 τροποποιήθηκε  έτσι ώστε ο πρίγκιπας Φίλιππος, ο σύζυγος της βασίλισσας, να αναλάβει αντιβασιλέας και όχι η αδελφή της βασίλισσας, πριγκίπισσα Μαργαρίτα, σε περίπτωση θανάτου της συζύγου του. Αυτό θεωρήθηκε δίκαιο, δεδομένου ότι ήταν πατέρας του διαδόχου του θρόνου.

Κοιτάζοντας μπροστά, μπορεί να προκύψει ένα άλλο, πιο δυσάρεστο σενάριο. Aν ο πρίγκιπας Ουίλιαμ γίνει βασιλιάς τα επόμενα χρόνια, τότε ο κατάλληλος αντιβασιλέας σε περίπτωση που ο ίδιος πεθάνει δεν θα είναι ο γιος του, ο πρίγκιπας Γεώργιος, ο οποίος δεν θα γίνει 18 ετών πριν από το 2031, αλλά ο… «εξόριστος» αδελφός του, ο πρίγκιπας Χάρι, ο οποίος συναντήθηκε με τον πατέρα του -για πρώτη φορά- μετά από σχεδόν ένα χρόνο.

Δεδομένων όλων όσων έχουν συμβεί, μήπως θα δούμε το κοινοβούλιο να νομοθετεί για να κάνει τη σύζυγο του Γουίλιαμ, Κέιτ, την πριγκίπισσα της Ουαλίας, τον μελλοντικό αντιβασιλέα στη θέση του Χάρι; Αλλά ας μην προτρέχουμε... 

Αν και η διάγνωση καρκίνου για κάθε 75χρονο είναι σοβαρή υπόθεση, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Ο βασιλιάς Κάρολος Γ' θα μπορούσε να βασιλεύσει για άλλα 20 ή και περισσότερα χρόνια... ΑΠΕ